Dijital teknolojilerin sürdürülebilirlik performansına etkisinde tedarik zinciri izlenebilirliği, dayanıklılığı ve döngüsel ekonomi stratejilerinin aracılığı ile organizasyonel engellerin rolü
The impact of digital technologies on sustainability performance with the mediation of supply chain traceability, durability, circular economy strategies and the role of organizational barriers
- Tez No: 965331
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ÖMER FARUK BEYCA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Endüstri ve Endüstri Mühendisliği, Industrial and Industrial Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Endodonti Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 98
Özet
Bu çalışmanın amacı, dijital teknolojilerin benimsenmesinin önündeki organizasyonel engellerin belirlenmesi ile sürdürülebilirlik performansı arasındaki ilişkiyi tedarik zinciri izlenebilirliği, tedarik zinciri dayanıklılığı ve döngüsel ekonomi stratejileri aracılığıyla açıklayan bir modeli keşfetmektir. Bu amaç doğrultusunda, modeldeki değişkenlerin ölçümü için literatürde daha önce kullanılarak geçerliliği sağlanmış çalışmalardan uyarlanan ölçekler kullanılmıştır. Sürdürülebilirlik performansı tüm boyutları (çevresel sürdürülebilirlik, sosyal sürdürülebilirlik, ekonomik sürdürülebilirlik) ile ele alınmıştır. Çalışma kapsamında, Türkiye'deki 235 adet üretim işletmesini temsilen kuruluşlardaki profesyonellerden anket yolu ile veri toplanmıştır. Oluşturulan kuramsal modele dayalı hipotezlerin test edilmesi için iki aşamalı yöntem kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki lineer ilişkileri saptamak amacı ile PLS-SEM analizi, lineer olmayan ilişkileri saptamak amacı ile de USM analizi kullanılmıştır. PLS-SEM analizi için SmartPLS yazılımı kullanılırken, USM analizi için Matlab tabanlı Neusrel yazılımı kullanılmıştır. Çalışmada dijital adaptasyonu olumsuz etkileyebilecek organizasyonel engellerin sadece dijital teknolojilerin adaptasyonuna olan direkt etkisi değil, birden fazla düzenleyici etkisi de sınanmıştır. Üst yönetim desteğinin olmaması, misyon/vizyon zayıflığı, yetkinlik eksikliği, maliyetler vb. unsurları içeren organizasyonel engellerin dijital dönüşümün etkilerini sınırlayan veya şekillendiren bir faktör olması gibi, dijital teknolojilerin tedarik zinciri izlenebilirliğine, dayanıklılığına ve döngüsel ekonomi uygulamalarına olan etkilerini zayıflatıcı bir düzenleyici değişken olarak rol oynayabileceği öngörülmüştür. Organizasyonel etkilerin düzenleyici etkisinin sınanması, literatürdeki çalışmaların yaygın olarak direkt veya aracı ilişkilerin analizine dayandırılması nedeni ile, literatüre katkı bakımından oldukça kıymetlidir. Ancak çalışma bulgularına göre, organizasyonel engellerin dijital teknolojilerin adaptasyonu üzerindeki direkt zayıflatıcı etkisini gösteren hipotez desteklense de, dijital teknolojilerin adaptasyonu ile diğer değişkenlerin (tedarik zinciri izlenebilirliği, tedarik zinciri dayanıklılığı ve döngüsel ekonomi uygulamaları) arasındaki düzenleyici etkisini test etmek için öne sürülen hipotezler desteklenmemiştir. Organizasyonel engellerin dijital teknolojilerin adaptasyonundaki direkt etkisi düşünüldüğünde ise, dijital teknolojilere yapılan yatırımların etkili sonuçlar verebilmesi için organizasyoneller engellerin sistematik bir biçimde ele alınması gerektiği açıktır. Bu amaçla, yapısal model analizinin ardından IPMA-Önem Performans Haritası Analizi gerçekleştirilmiştir. Analiz, her bir unsurun modele katkısını ve mevcut düzeydeki performansını birlikte değerlendirerek işletmelere sınırlı kaynaklarını hangi alanlara yönlendirmeleri gerektiği konunda bir karar destek aracı olarak kullanılabilmektedir. Analiz sonuçlarına göre en belirgin çıkarım, uygulama maliyetlerinin dijital teknolojilerin adaptasyonunda en yüksek etkiye sahip olmasına karşın performans düzeyi göreceli olarak en düşük olan öğe olmasıdır. Bu bulgu, hem endüstriyel işletmelerin stratejik müdahale noktasının belirlenmesinde yol göstericidir hem de ekonomik kalkınmadaki stratejik unsurun ortaya konması bakımından önemlidir. Bu çalışmanın öncelikli amacı, dijital teknolojilerin sürdürülebilirlik üzerindeki söz konusu etkileri taşıyan stratejik mekanizmaları aracı değişkenler üzerinden açığa çıkarmaktır. Çünkü, dijital dönüşümün her ne kadar işletmelerin sürdürülebilirlik performansı üzerinde direkt etki potansiyeli olsa da bu etki çoğu zaman dolaylı yollarla ortaya çıkmaktadır. Bu yol özellikle dijital teknolojilerin operasyonel süreçlere entegrasyonu ile ilişkindirilmesine yönelik hipotezlerin geliştirilmesini zorunlu kılar. Tedarik zinciri boyunca tüm faaliyetlerin izlenebilirliğinin sağlanabilmesi tedarik zincirinde yüksek görünürlük ve tepki hızı sağlar. Hızlı karar verme yeteneği kriz anlarında operasyonel devamlılığı sağlayarak sürdürülebilirlik performansını arttırır. Öte yandan, özellikle atık yönetimi, geri dönüşüm, kapalı döngü tedarik zincirleri gibi konularda etkili olan döngüsel ekonomi stratejilerinin (10R) direkt olarak sürdürülebilirlik performansını olumlu etkilemesi beklense de, tedarik zinciri stratejileri ile enntegrasyonuna dair hipotezleri de analiz etmek amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, tedarik zinciri izlenebilirliği, tedarik zinciri dayanıklılığı ve döngüsel ekonomi uygulamaları aracı değişken olarak belirlenmiş ve birbirleri ile olan ilişkilerini de inceleyen kapsayıcı bir model geliştirilmiştir. Araştırma modeline dayalı direkt ilişkilere dair sonuçlara göre, genel olarak kurulan hipotezlerin desteklendiği görülmüştür. Literatüre önemli bir katkı olarak dijital teknolojilerin adaptasyonu ile döngüsel ekonomi uygulamaları arasında, tedarik zinciri izlenebilirliği ile sürdürülebilirlik performansı arasında ve tedarik zinciri dayanıklılığı ile sürdürülebilirlik performansı arasında kuadratik ilişki olduğu ortaya konmuştur. Desteklenmeyen tek hipotez ise, döngüsel ekonomi uygulamalarının sürdürülebilirlik üzerindeki direkt etkisinin sınandığı hipotezdir. Bu sonuç, literatürdeki genel kabul görmüş yargının aksinedir. Analiz aşamasında yapı güvenirliğini ve geçerliliğini sağlamak amacı ile, 10R uygulamalarından 3R ölçek dışında kalmıştır. Bu uygulamalar da, reddet-yeniden düşün-azalt stratejilerine bağlı tasarım aşamasındaki uygulamalardır. Sürdürülebilirlik hedeflerinin daha ürün tasarımı aşamasında göz önünde bulundurulması ile ürün daha tasarlanırken yüksek döngüsellik potansiyeli oluşmasına neden olacaktır. Öte yandan, döngüsel ekonomi stratejilerinin olgunluk düzeyi, değer zincirindeki etkinliği, sürdürülebilirlik performansı hedefleri ile entegrasyonu vb. faktörlere bağlı olarak döngüsellik uygulamaları her zaman sürdürülebilirlik ile örtüşmeyebilir. Çalışma sonuçları, bu ihtimalleri doğrular nitelikte olup, döngüsel ekonomi stratejileri ile sürdürülebilirlik arasında varsayılan nedensel bağın koşullu olduğunu göstermiştir. Aracı ilişkilere dair sonuçlara göre ise, sadece döngüsel ekonomi stratejilerine dayalı uygulamaların dijital teknolojilerin sürdürülebilirlik performansına aracı etkisine dair geliştirilen hipotez desteklenmemiştir. Tedarik zinciri izlenebilirliğinin ve tedarik zinciri dayanıklılığının, dijital teknolojilerin sürdürülebilirlik performansına aracı etkisine dair geliştirilen hipotezler ise desteklenmiştir. Çalışma bulguları, döngüsel ekonomi uygulamalarının dijital teknoloji çözümleriyle özel olarak bütünleştirilmesinin, endüstriyel işletmelerin uzun vadeli sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmaları için salt olarak yeterli olmadığını ortaya koymuştur. Bu bağlamda, işletmelerin sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşma yolunda tedarik zinciri izlenebilirliği ve/veya tedarik zinciri dayanıklılığının sağlanmasının gerekliliği çalışmanın bir diğer önemli sonucudur.
Özet (Çeviri)
The purpose of this study is to explore a model that explains the relationship between the identification of organisational barriers to the adoption of digital technologies and sustainability performance through supply chain traceability, supply chain resilience and circular economy strategies. For this purpose, scales adapted from previously validated studies in the literature were used to measure the variables in the model. Sustainability performance is considered with all dimensions (environmental sustainability, social sustainability, economic sustainability). Within the scope of the study, data were collected through questionnaires from professionals in organisations representing 235 manufacturing enterprises in Turkey. A two-stage method was used to test the hypotheses based on the theoretical model. PLS-SEM analysis was used to determine linear relationships between variables and USM analysis was used to determine non-linear relationships. SmartPLS software was used for PLS-SEM analysis, while Matlab-based Neusrel software was used for USM analysis. In the study, not only the direct effect of organisational barriers that may negatively affect digital adoption on the adoption of digital technologies, but also multiple regulatory effects were tested. Organisational barriers, including lack of top management support, mission/vision weakness, lack of competence, costs, etc., are predicted to play a role as a regulatory variable that weakens the effects of digital technologies on supply chain traceability, resilience and circular economy practices, as well as a factor that limits or shapes the effects of digital transformation. Testing the moderating effect of organisational influences is a valuable contribution to the literature, as studies in the literature are commonly based on the analysis of direct or mediating relationships. However, according to the findings of the study, although the hypothesis showing the direct debilitating effect of organisational barriers on the adoption of digital technologies was supported, the hypotheses put forward to test the moderating effect between the adoption of digital technologies and other variables (supply chain traceability, supply chain resilience and circular economy practices) were not supported. Considering the direct impact of organisational barriers on the adaptation of digital technologies, it is clear that organisational barriers should be addressed systematically in order for investments in digital technologies to yield effective results. For this purpose, following the structural model analysis, IPMA-Importance Performance Map Analysis was conducted. The analysis evaluates the contribution of each element to the model and its performance at the current level together and can be used as a decision support tool for businesses on which areas they should direct their limited resources. According to the results of the analyses, the most obvious conclusion is that implementation costs have the highest impact on the adoption of digital technologies, but have the lowest relative performance level. This finding is both guiding in determining the strategic intervention point of industrial enterprises and important in terms of revealing the strategic element in economic development. The primary purpose of this study is to reveal the strategic mechanisms that carry these effects of digital technologies on sustainability through mediating variables. This is because, although digital transformation has the potential to have a direct impact on the sustainability performance of businesses, this impact often emerges indirectly. This path necessitates the development of hypotheses, especially in relation to the integration of digital technologies into operational processes. The traceability of all activities along the supply chain provides high visibility and speed of response in the supply chain. The ability to make quick decisions increases sustainability performance by ensuring operational continuity in times of crisis. On the other hand, although circular economy strategies (10Rs), which are particularly effective in waste management, recycling and closed-loop supply chains, are expected to directly affect sustainability performance positively, it is also aimed to analyse the hypotheses regarding their integration with supply chain strategies. Accordingly, supply chain traceability, supply chain resilience and circular economy practices were identified as mediating variables and an inclusive model was developed to examine their interrelationships. According to the results of the direct relationships based on the research model, it was observed that the hypotheses established in general were supported. As an important contribution to the literature, it has been revealed that there is a quadratic relationship between the adaptation of digital technologies and circular economy practices, between supply chain traceability and sustainability performance, and between supply chain resilience and sustainability performance. The only hypothesis that was not supported was the hypothesis testing the direct impact of circular economy practices on sustainability. This result is contrary to the generally accepted judgement in the literature. In the analysis phase, in order to ensure construct reliability and validity, 3R of the 10R practices were excluded from the scale. These practices are the practices at the design stage depending on the reject-rethink-minimise strategies. Considering sustainability goals at the product design stage will lead to a high circularity potential while the product is being designed. On the other hand, depending on factors such as the maturity level of circular economy strategies, their effectiveness in the value chain, their integration with sustainability performance targets, etc., circularity practices may not always coincide with sustainability. The results of the study confirm these possibilities and show that the assumed causal link between circular economy strategies and sustainability is conditional. According to the results on mediating relationships, the hypothesis that only practices based on circular economy strategies mediate the sustainability performance of digital technologies was not supported. The hypotheses regarding the mediating effects of supply chain traceability and supply chain resilience on the sustainability performance of digital technologies were supported. The findings of the study revealed that the specific integration of circular economy practices with digital technology solutions is not sufficient for industrial enterprises to achieve their long-term sustainability goals. In this context, another important conclusion of the study is that supply chain traceability and/or supply chain resilience should be ensured in order for enterprises to achieve their sustainability goals.
Benzer Tezler
- The effects of construction 4.0 and environmental sensitivity on construction firms' performance: The mediator role of business model innovation
İnşaat 4.0 ve çevre hassasiyetinin inşaat firmalarının performansına etkileri: İş modeli inovasyonunun aracı rolü
OMIMAH ALSAADI
Doktora
İngilizce
2025
İşletmeİstanbul Teknik Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LUTFİHAK ALPKAN
- Dijital örgütsel öğrenme, yeşil inovasyon ve işletme performansı iliskisi üzerine bir model önerisi
A proposed research model for the relationship between digital organizational learning, green innovation, and business performance
FAHRETTİN İLKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
İşletmeİstanbul Rumeli Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ DİLEK KARACA
- Digital twin-driven building information modeling (BİM) for sustainable design practices in design offices
Tasarım ofislerinde sürdürülebilir tasarım uygulamaları için dijital ikiz odaklı yapı bilgi modelleri (BİM)
YOUSIF O K NASSER YOUSIF O K NASSER
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSNÜ MURAT GÜNAYDIN
- Energy efficiency and security of rıs-aided communication networks
Ris-tabanli haberleşme ağlarinda enerji verimliliği ve güvenlik
HAKAN ALAKOCA
Doktora
İngilizce
2025
Elektrik ve Elektronik Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Uygulamaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LÜTFİYE DURAK ATA
- Dijital pazarlamada yapay zekânın rolü: Havacılık sektöründe keşifsel bir araştırma
The Role of artificial intelligence in digital marketing: An Exploratory research in the aviation industry
NECATİ ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
İşletmeBursa Teknik Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RAMAZAN NACAR