Başkurt şairi Henif Kerim'in şiirleri üzerine dil incelemesi (Giriş-metin-dizin)
A grammatical study on Bashkir poet Henif Kerim's poetry (Introduction-texts-index)
- Tez No: 966707
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET YASİN KAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 688
Özet
Türklük bilimi araştırmalarında kimlik olarak Kıpçak, bölgesel olarak Kuzey Türkçesi içerisinde İdil-Ural ile bozkır Kıpçak dilleri arasında ses, biçim, söz varlığı özellikleriyle neredeyse bir köprü niteliği taşıyan ilk kez XX. yüzyılın başında önce Çarlık ardından Sovyet deneyimi ile yazılı dilden yazı diline geçirilen Başkurt Türkçesi, Tatar Türkçesi ile yakın olmaktan da öte koşut sayılabilecek biçim bilgisine karşın ileri derece dudak uyumu, ünsüzlerin benzeşmesi, ç > s ; s > h gibi tarihsel ses değişmeleri gibi kendine özgü özellikleri, bu yazı dilini kendisiyle sürekli birlikte anılan Tatar Türkçesinden ayırmış ve onu Türk yazı dilleri arasında özel, ilgi çekici bir yere taşımıştır. Tezin ana amacı bu özel yazı dilinin daha önce çalışılmamış taşıyıcılarından olan Henif Kerim'i tanıtmak ve onun dilinden Başkurt Türkçesi üzerine çok yönlü bir dil kesiti ve söz varlığı elde edip ortaya çıkarmaktır. Çalışmanın ana ögesini Başkurt Edebiyatının taşıyıcılarından Henif Kerim'in 1980 yılında basılıp yayımlanmış tüm şiir ve sanat anlayışının bütünü niteliğindeki Şiġırźar Poemalar (Şiirler Manzumeler) adlı eseri oluşturmaktadır. Bu çalışma Giriş, Dil İncelemesi, Metin, Dizin ve Sonuç olmak üzere beş bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Başkurtlar, Başkurt Türkçesi, Başkurt Edebiyatı ve Tatar-Başkurt ayrımlaşması üzerine genel bir çerçeve çizilmesinin ardından Henif Kerim'in yaşamı, eserleri, sanatı ve şiirleri üstünde durulmuş son olarak çeviri yazı (transkripsiyon), Türkiye Türkçesine aktarma ve dizin bölümlerinin esasları anlatılmıştır. Dil İncelemesi başlığında metinden hareketle ortaya çıkarılan Başkurt Türkçesi dil bilgisi kesiti oluşturulmuş. Metin bölümünde Kiril harfli metin önce çeviri yazı yöntemi ile Türk harfleriyle gösterilmiş ardından Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Dizin bölümü ise metindeki bütün sözlerin anlamları ve çekim biçimlerini gösterir nitelikte düzenlenmiştir. Son olarak tüm tez çalışmasıyla ulaşılan bulgu ve çıktılar Sonuç bölümünde ortaya konulmuştur.
Özet (Çeviri)
In Turkological studies, Bashkir language, which is identified as Kipchak in terms of linguistic identity and considered part of Northern Turkic in regional classification, functions almost as a transitional bridge between the Idil-Ural and steppe Kipchak languages in terms of phonological, morphological, and lexical features. First turned from a writing language into a written language in the early 20th century through the experiences of Tsarist and then Soviet rule, Bashkir language, despite having a grammatical structure so close to Tatar language that it may even be considered parallel, is distinguished by its unique features such as advanced labial harmony, consonant assimilation, and historical sound changes like ç > s and s > h. These features set it apart from Tatar language, with which it is frequently associated, and grant it a distinct and noteworthy position among the Turkic literary languages. The main aim of this thesis is to introduce Henif Kerim, one of the peripheral figures marginalized representatives of this unique written language, and to provide a comprehensive linguistic, lexical analysis, sample and section of Bashkir language through his works. The core of the study is Şiġırźar Poemalar (Poems and Verses), a complete collection of Henif Kerim's poetry and artistic vision, published in 1980 and largely overlooked in Bashkir literature. This study consists of five chapters: Introduction, Linguistic Analysis, Text, Glossary, and Conclusion. In the Introduction, a general framework is provided on the Bashkirs, Bashkir language, Bashkir literature, and the differentiation between Tatar and Bashkir. Then, Henif Kerim's life, works, aesthetic approach and poetry are examined. Finally, the principles of transcription, translation into Turkish, and the structure of the glossary section are explained. In the Linguistic Analysis chapter, a segment of Bashkir language grammar is constructed based on the text. In the Text section, the original Cyrillic-scripted text is first transcribed into Latin letters, then translated into Turkish. The Glossary chapter is organized to present all the words in the text, along with their meanings and inflectional forms. Finally, the findings of the entire thesis are presented in the Conclusion.
Benzer Tezler
- Başkurt şairi Ravil Bikbayev'in şiirleri üzerine dil incelemesi (Giriş-metin-dizin)
A grammatical study on Bashkir poetry Ravil Bikbaev's poems (Introduction-text-index)
KADER ŞENTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET YASİN KAYA
- Başkurt şairi Reşit Nigmeti'nin şiirleri üzerine dil incelemesi (giriş-metin-dizin)
A grammatical study on Bashkir poetry Rashid Nigmeti's poems (introduction-text-index)
BAHADIR MİNGAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET YASİN KAYA
- Başkurt milli şairi Nazar Necmi (hayatı-eserleri-edebi kişiliği)
National bashkirian poet Nazar Necmi (his life-his works-his stance in literature)
ROZALİYA DAVLETBAKOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET TEMİZKAN
- Seyfi Kudaş'ın şiirleri, giriş- metinler-dizin
Seyfi Kudash's poetry, preface-texts-index
MURAT ÖZŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. MUSTAFA ÖNER
- Mecit Gafuri'nin şiirleri (giriş-metin-dizin)
The poems of Mecit Gafuri (preface-text-index)
FATMA ERİŞ SOYTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. MUSTAFA ÖNER