Geri Dön

Kâmûs-ı Türkî'deki isimlerin tematik incelenmesi (A-K)

Thematic analysis of names in Kamus-ı Türk (A-K)

PDF İndir

  1. Tez No: 967095
  2. Yazar: DİLEK IŞIK
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. NİLÜFER YILDIRIM
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Fırat Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 111

Özet

Kâmûs-ı Türkî Şemsettin Sami tarafından 1901'de kaleme alınan ve yayımlanan Türkçenin en önemli sözlüklerinden biridir. Sadece döneminin değil, günümüzün de sözlükçülük anlayışına ışık tutan bu eser, içerdiği zengin kelime hazinesi, etimolojik açıklamaları ve halk diline verdiği önem sayesinde, günümüzde hazırlanan birçok sözlüğe ve yapılan bilimsel çalışmalara kaynaklık etmeye devam etmektedir. Kâmûs-ı Türkî 29.085 madde başı içermektedir. Bu madde başları çeşitli kavram alanlarına ait sözcüklerdir. Kavram alanı bakımından karışık olarak yer alan madde başları bu çalışma ile temalarına göre ayrıştırlarak incelenmiştir. Bu bağlamda Kâmûs-ı Türkî'de yer alan söz varlığı tematik sözlük bağlamında incelenmiştir. Çalışma kapsamında Kâmûs-ı Türkî'de A-K harfleri arasında yer alan madde başları incelenmiş, bu bölümdeki isim soylu kelimeler sistemli bir şekilde tespit edilmiştir. Tespit edilen kelimeler kavram alanlarına göre sınıflandırılmıştır. Böylece Kâmûs-ı Türkî'deki isim soylu kelimeler tematik bir yaklaşımla değerlendirilmiştir. Kökenleri, anlamları ve kullanım alanları üzerinden çıkarımlar yapılmıştır. Yapılan literatür taramasında, Kâmûs-ı Türkî üzerine çeşitli incelemelere rastlanmakla birlikte, eserin tematik bir yöntemle ele alındığı kapsamlı bir çalışmaya ulaşılamamıştır. Bu bağlamda araştırmamız, hem bu boşluğu doldurmayı hem de sözlükteki kelimeler üzerinden Türkçenin kavram dünyasına ışık tutmayı amaçlamaktadır. Günümüzde artış gösteren sözlük çalışmaları bağlamında bu araştırma, farklı sözlüklerdeki kelime karşılaştırmalarında; kelimelerin tarihsel süreçteki işlevsel değişimleri, anlam kaymaları ve kavramsal alanları üzerine yapılacak çözümlemelere katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Araştırmanın Giriş bölümünde araştırmanın amacı, önemi, sınırları, problemleri ve yönteminden bahsedilmiştir. İkinci bölümde konuya kavramsal çerçeveden yaklaşılmış eserde geçen madde başları akrabalık adları, aksesuar adları, askerî terim adları, bitki adları, dinî terim adları, edebiyat terim adları, gıda adları, giyim adları, hayvan adları insan bedenine ve iç organ adlarına ait adlar, kumaş-dokuma adları, meslek adları, müzik terim adları, oyun adları ve renk adları başlıkları altında sınıflandırılmıştır. Sonuç bölümünde araştırmanın bulguları ve değerlendirmeleri yapılmıştır. Çalışma araştırma esnasında yararlanılan eserlerin yer aldığı kaynakça ile tamamlanmıştır.“Kâmûs-ı Türkî'deki İsimlerin Tematik Sözlük Bağlamında İncelenmesi”adlı tez çalışmasında, kelimelerin anlam çeşitliliği bakımından zengin olması nedeniyle birçok sözcük birden fazla tematik başlık altında değerlendirilmiştir. Bu durum, Türkçenin derinliğini ve anlam zenginliğini açıkça ortaya koymaktadır. Ayrıca Arapça, Farsça, Fransızca ve İngilizce gibi yabancı dillerden dilimize geçen alıntı kelimelerin açıklamalarında bu sözcüklerin Türkçe karşılıklarına da yer verilmesi; Şemseddin Sami'nin Türkçeye verdiği önemi ve Türkçenin söz varlığının ne denli zengin olduğunu göstermektedir. Kâmûs-ı Türkî, kelimelerin yalnızca anlamlarını değil, aynı zamanda kökenlerini de göstermesi açısından etimolojik çalışmalar için temel başvuru kaynaklarından biri olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla günümüzde yapılan sözlük çalışmaları için Kâmûs-ı Türkî, yol gösterici ve öncü bir kaynak niteliği taşımaktadır.

Özet (Çeviri)

Kâmûs-ı Türkî is one of the most important Turkish dictionaries written and published by Şemsettin Sami in 1901. This work, which sheds light on the understanding of lexicography not only in its time but also today, continues to be a source for many dictionaries prepared today and scientific studies thanks to its rich vocabulary, etymological explanations and the importance it gives to the public language. Kâmûs-ı Türkî contains 29,085 entries. These entries are words belonging to various conceptual areas. The entries, which are mixed in terms of conceptual area, were examined by separating them according to their themes in this study. In this context, the vocabulary in Kâmûs-ı Türkî was examined in the context of a thematic dictionary. Within the scope of the study, the entries between the letters A-K in Kâmûs-ı Türkî were examined and the noun-origin words in this section were systematically identified. The identified words were classified according to their conceptual areas. Thus, the noun words in Kâmûs-ı Türkî were evaluated with a thematic approach. Inferences were made based on their origins, meanings and areas of use. While various studies on Kâmûs-ı Türkî were encountered in the literature review, no comprehensive study was reached in which the work was handled with a thematic method. In this context, our research aims to both fill this gap and shed light on the conceptual world of Turkish through the words in the dictionary. In the context of dictionary studies, which have increased today, this research aims to contribute to the analyses to be made on the functional changes, semantic shifts and conceptual areas of words in the historical process in word comparisons in different dictionaries. The purpose, importance, limits, problems and method of the research are mentioned in the introduction section. In the second section, the subject was approached from a conceptual framework and the entries in the work were classified under the titles of kinship names, accessory names, military term names, plant names, religious term names, literary term names, food names, clothing names, animal names, names of human body and internal organs, fabric-weaving names, profession names, music term names, game names and color names. In the conclusion section, the findings and evaluations of the research were made. The study was completed with the bibliography of the works used during the research. In the thesis study titled“Analysis of Names in Kamus-i Turki in the Context of Thematic Dictionary”, many words were evaluated under more than one thematic title due to the richness of the meaning diversity of the words. This situation clearly reveals the depth and richness of meaning of Turkish. In addition, the explanations of loanwords that have entered our language from foreign languages such as Arabic, Persian, French and English should also include the Turkish equivalents of these words; It shows the importance that Şemseddin Sami gave to Turkish and how rich the Turkish vocabulary is. Kâmûs-ı Türkî is accepted as one of the basic reference sources for etymological studies in terms of showing not only the meanings of words but also their origins. Therefore, Kâmûs-ı Türkî is a guiding and pioneering source for dictionary studies carried out today.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    3222

    1875-1905 yılları arasındaki sözlükler üzerinde bir inceleme

    Başlık çevirisi yok

    ERTUĞRUL TOPBAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1987

    Türk Dili ve EdebiyatıGazi Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AHMET BİRCAN ERCİLASUN

  2. Tez No

    766409

    Women on the move: The gendered-dimension of conflicts and forced migration – perceptions of humanitarian workers about Syrian women in Turkey

    Hareket halindeki kadınlar: Çatışmaların ve zorunlu göçün cinsiyet boyutu – Türkiye'de insani işçilerin Suriyeli kadınlara ilişkin algıları

    SOUKAYNA MOUFLIH

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2022

    Uluslararası İlişkilerAnkara Sosyal Bilimler Üniversitesi

    Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ SEVAL YAMAN

  3. Tez No

    781111

    Creative labor in Turkish cultural and creative industries: Istanbul-based visual designers

    Türk kültürel ve yaratıcı endüstrilerinde yaratıcı emek: İstanbul-merkezli görsel tasarımcılar

    YUNUS EMRE ÖZTAŞ

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2023

    SosyolojiGalatasaray Üniversitesi

    Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. EMİNE NAZLI AYTUNA

  4. Tez No

    393416

    Konfederasyonlara göre işçilerin sendikal tutumları ve sendikaya bağlılıkları üzerine bir alan çalışması

    An empirical study on the workers' attitudes and commitment toward their labour unions and confederations

    ÖZGÜN MİLLİOĞULLARI KAYA

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriAnkara Üniversitesi

    Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. FATMA YILDIRIM

  5. Tez No

    822409

    Pince double: Effet du Coronavirus et de la crise economique sur la durabilité des agriculteurs

    Çifte kıskaç: Koronavirüs ve ekonomik krizin tarım üreticilerinin sürdürülebilirliğine etkisi

    ENGİN KIRAL

    Yüksek Lisans

    Fransızca

    Fransızca

    2023

    Siyasal BilimlerGalatasaray Üniversitesi

    Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ CEMİL YILDIZCAN

Geri Dön