The role of relative deprivation in shaping social movements in Iran over the last decade
Son on yılda İran'da toplumsal hareketlerin şekillenmesinde göreceli yoksunluğun rolü
- Tez No: 968357
- Danışmanlar: PROF. DR. SUTAY YAVUZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Siyasal Bilimler, Sosyoloji, Political Science, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Uygulamalı Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 114
Özet
Bu çalışma, son on yılda İran'daki toplumsal hareketlerin şekillenmesinde göreli yoksunluğun belirleyici rolünü incelemekte ve algılanan eşitsizlikler ile adaletsizliklerin kolektif davranış ve kitlesel seferberlik üzerindeki etkilerini vurgulamaktadır. Araştırmada nitel bir yaklaşım benimsenmiş; derinlemesine mülakatlar ve medya içeriklerinin tematik analizi aracılığıyla, İran'daki toplumsal hareketlere katılımda eleştirel düşünme ve sürü davranışının etkisi ve rolü araştırılmıştır. Bulgular, sosyal medya aracılığıyla güçlenen adaletsizlik ve yoksunluk algılarının kolektif eylemleri motive etmede önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Ayrıca hareketler içinde evrimsel bir sürecin açığa çıktığı görülmüştür: başlangıçtaki sürü benzeri davranışların, zamanla eleştirel düşünme ve kolektif bilinç tarafından yönlendirilen bilinçli bir aktivizme evrildiği gözlemlenmiştir. Bunun yanında, daha önce yeterince incelenmemiş bir sosyal kesim olan“gri tabaka”nın ortaya çıkışı saptanmıştır. Bu katmanın seferberliği, lider figürlerin yanı sıra medya içerikleri ve elit yorumcular tarafından şekillendirilen kolektif bilinçten derin biçimde etkilenmiştir. Elit aktörler, karmaşık sosyo-politik mesajların çevirmeni ve yorumlayıcısı işlevini üstlenerek taban aktivistleri ile referans grupları arasında aracılık etmiş, toplumsal farkındalığı artırarak toplumsal hareketlerin seyrini önemli ölçüde dönüştürmüştür. Araştırma, İran'daki toplumsal hareketlerin arkasındaki psikolojik ve toplumsal mekanizmaları görünür kılarak mevcut sosyolojik literatüre ampirik bir katkı sağlamaktadır. İlk olarak sürü davranışından eleştirel düşünmeye geçiş sürecine dair değerli içgörüler sunmakta; ardından elit aracılı iletişimin gizil toplumsal katmanların seferberliğindeki belirleyici rolünü öne çıkarmaktadır. Bu dinamikleri anlamak, göreli yoksunluğun ele alınmasının, eleştirel düşünmenin teşvik edilmesinin ve gri tabakanın stratejik biçimde sürece dâhil edilmesinin anlamlı ve sürdürülebilir toplumsal değişim açısından kritik önemini ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
This study investigated the role of relative deprivation in shaping social movements in Iran over the past decade, emphasizing how perceived inequalities and injustices influenced collective behavior and mass mobilization. By employing a qualitative method, including in-depth interviews and thematic analysis of media content, the research examined the effect and role of critical thinking and herd behavior in the participation of Iranian social movements. The previous research findings indicated that perceptions of injustice and deprivation, significantly amplified by social media, may strongly motivate collective actions. Furthermore, this research identified an evolutionary process within these movements, demonstrating a transition from initial herd-like behaviors toward informed activism driven by critical thinking and collective consciousness. Additionally, this study revealed the emergence of a“gray stratum,”a previously under-examined social class whose mobilization was profoundly influenced by leadership figures and collective consciousness shaped through media content and elite interpretations. These elites functioned as translators and interpreters, as mediators of complex socio-political messages, effectively bridging grassroots activists and reference groups, thus significantly influencing public awareness and altering the trajectory of social movements. This research empirically contributes to existing sociological literature by emphasizing the psychological and social mechanisms underpinning Iranian social movements. It first provides valuable insights into the transformation from herd behavior to critical thinking, and then highlights the pivotal role of elite-mediated communication in mobilizing latent social classes. Understanding these dynamics underscores the importance of addressing relative deprivation, fostering critical thinking, and strategically engaging the gray stratum to achieve meaningful and sustained social change.
Benzer Tezler
- Suriyeli göçmenlerin deneyiminde insan-nesne ilişkisi ve duygulanım
Human-object relationship and affect in Syrian immigrant experiences
SELÇUK GÜNDÜZ
Doktora
Türkçe
2023
AntropolojiHacettepe ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEBİ ÖZDEMİR
- Örgütsel kayırmacılığın geri çekilme davranışı üzerine etkisinde göreceli yoksunluk algısının aracı rolü
The mediating role of perceived relative deprivation in the effect of organizational favoritism on withdrawal behavior
SEHER POLAT GÜVEN
- Toplumsal hareketler ve ekonomik krizler: Türkiye'de 2001 esnaf protestoları örneği
Social movements and economic crisis: The case of 2001 artisan protests in Turkey
ERHAN EZİCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Kamu YönetimiDokuz Eylül ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞEN UYSAL
- Siyaset psikolojisi çerçevesinde toplumsal hareketler: Arap Baharı sürecinde Tunus ve Mısır örneği
Social movements within the framework of political psychology: The example of Tunisia and Egypt in the Arab Spring process
GİZEM KEBAPCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Siyasal BilimlerMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET OSMAN ÇATI
- Ergenlerde göreli yoksunluk ile okul başarısı arasındaki öz yeterliğin aracı rolü
The mediating role of self-efficacy in the relationship between relative deprivation and school achievement in adolescents
TUĞBA AYAZ DURAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimAksaray ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YALÇIN DİLEKLİ
DR. ÖĞR. ÜYESİ EKREM SEDAT ŞAHİN