Sıraev kavramının incelenmesi ve Osmanlı Mimarisi'nde Akaretler Sıraev Grubunun yeri ve önemi
Research of the concept of rowhouses and the place and the importancy of Akaretler Rowhouses in ottoman architecture
- Tez No: 98413
- Danışmanlar: PROF. DR. AFİFE BATUR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1999
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 162
Özet
SIRAEV KAVRAMININ İNCELENMESİ VE OSMANLI MİMARİSİ'NDE AKARETLER SIRAEVLERİ'NİN YERİ VE ÖNEMİ ÖZET Bu çalışmada, Osmanlı Mimarisi'nde, saray destekli yapılan, ilk ve tek sıraev grubu olma özelliğini taşıdığı düşünülen Akaretler Sıraev Grubu'nun, Osmanlı Mimarisi'ndeki yeri ve önemi belirlenmeye çalışılmıştır. Onsekizinci yüzyıl sonu ve ondokuzuncu yüzyıl başları arasında yaşanan Endüstri Devrimi sonucunda, Avrupa'da, yapı tipolojisine katılan yeni bir konut tipi olan sıraev kavramının incelenmesi yapılmıştır. Endüstri Devrimi sonucunda, ilk olarak İngiltere'de ortaya çıkan sıraev oluşumu, Manş Denizi kıyılarında bulunan komşuları, Batı Fransa, Belçika, Hollanda, Kuzey Almanya ve Danimarka'ya yayılmış ve bu dönemde kent silueti içinde, sıraevlerin oluşumu ve kent içi siluetinin dinamikleştiği görülmüştür. Onsekizinci yüzyılın sonlan ve ondokuzuncu yüzyılın başlarında, şehirlerin ticarete dayalı yaşayışının yerini, Endüstri Devrimi sonrası, sanayi mesnetli bir yaşantının aldığı bilinmektedir. Günden güne artarak ortaya çıkan“işçi”ihtiyacı, kırsal kesimden şehirlere,“iş bulma”amaçlı bir göç başlatmıştır. Bu göçler sonucunda gelen nüfusa, iş merkezine yakın yaşama mekanları inşa edilmiştir. Bu yaşama ünitelerinin, mümkün oldukça az zamanda ve maliyette yapılması gerekliydi. Yanlızca temel ihtiyaçlara cevap verecek sabit fonksiyonlu mekanlardan- yaşama, yemek, yatma ve temizlik- oluşmasıda, düşük maliyet getireceği için gerekliydi. Bu bağlamda, mümkün olabildiğince küçük parseller kullanan, zemine oturan ve nüfusun ihtiyacını karşılayacak kadar çok ünite tasarlanmalıydı. İşte tüm bu ihtiyaçlara uygun çözüm, ondokuzuncu yüzyıl sanayi şehirlerinde, işmerkezi çevresinde, birbirinin tekrarı olan işçi konutlarının, bir dizi halinde inşası ile bulundu. Bu çözüm, günümüz konut tipolojisindeki sıraevdir. VUAvrupa toplumlarında, endüstrileşme sonucu ortaya çıkan sıraev oluşumunun, Osmanlı Mimarisi'nde çok daha farklı nedenlere dayanarak ortaya çıktığı görülmektedir. Onbeşinci yüzyılda, Osmanlı Mimarisi'nde, mali ihtiyaçlara dayanarak, kullanımları, halk tarafından eşzamanlı olarak ortaya çıkartılmış olan kollektif konutların, İstanbul, Kahire, İzmir, Selanik vbg. büyük ve belli başlı kentlerde, bekar odaları veya haneler olarak ortaya çıktığı bilinmektedir. Bunlar, bazen külliyelerde, bazen ise çarşı merkezine yakın hanlarda, adeta bir sokak perspektifine dinamiklik katan, birbirini izleyen, eş boyutlu, eş plan ve cepheleri olan, eş zamanlı yapılmış hanelerdir. Bunların varlığı ile, Osmanlı kent perspektifi, belirli bir canlılık kazanmış ve özgün bir görünüme bürünmüştür. Ondokuzuncu yüzyıla gelindiğinde, kollektif konut oluşumlarının, eşzamanlı değilde, batılı etkiler altında, modern bir dialektik ürünü olan, sıraev grupları şeklinde ortaya konduğunu görmekteyiz. Bu oluşumun, saray destekli ilk ve tek, anıtsal ölçekde ise ilk örneği Akaretler Sıraev Grubu'dur. Ayrıca, sıraev cephe özelliği gösteren, ilk çok üniteli dizi-bütün olarak tasarlanmış konut grubu olan Akaretler Sıraev Grubu'taı, bu grup kadar çok üniteli olmayan, ama yine dizi-bütün olarak, 1890'larda tasarlandığı düşünülen, Elmadağ- Taksim Surp Agop Sıraev Grubu ve daha da sonraları Orataköy Onsekiz Akaretler Sıraev Grubu ve Fener- Balat, Kumkapı, Sütlüce ve Arnavutköy ile Kadıköy yakasında, Yeldeğirmeni'nde olduğu gibi, daha kısa dizilerin yapımı izlemiştir. Bu bağlamda, giriş bölümünde tez konusunun önemi üzerinde durularak, neden bu konunun seçildiği, amaçlanan düşünceler ve araştırmanın çerçevesi ortaya konmuştur; izlenecek yol ve tezde yer alacak bölümler hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde, sıraev kavramının genel bir tanımı yapılarak, sıraev modelinin oluşum süreci açıklanmıştır. Üçüncü bölümde, onsekizinci yüzyıl sonu ve ondokuzuncu yüzyıl başında, Endüstri Devrimi'nin sonucunda ortaya çıkan sıraev modelinin tarihçesi incelenmiştir. vİngiltere başta olmak üzere, Batı Avrupa ülkelerinde ve diğer bazı ülkelerde görülen sıraev örneklerine yer verilmiştir. Dördüncü bölümde, modernleşme öncesinde, Osmanlı Mimarisi'nde, mali ihtiyaçlar sonucu, eşzamanlı olarak, İmparatorluğ'un yoğun nüfusa sahip kentlerinde ortaya çıkan, bekar odaları veya haneler diye adlandırılan kollektif konutlara değinilmiştir. Beşinci bölümde, modernleşme süreci içerisinde, İstanbul kent morfolojisinin değişimine yer verilmiştir. Altıncı bölümde, İstanbul mimarisine, sıraev modelinin girişi ve görülen ilk örnekler ele alınmıştır. Yedinci bölümde, çalışmanın asıl konusu olan Akaretler Sıraev Grubu'nun, analitik incelemeleri yapılmış; tarihi, konumu, planimetrik düzeni, cephe ve bezeme özellikleriyle, tasarımcısı Sarkis Balyan araştırılmıştır. Sekizinci ve son bölümde ise, sonuçlar yer almaktadır. Bu bölümde, modernleşme öncesi tek aile konutundan, modernleşme ile apartmanlaşmaya geçiş arasında bir arakesit olan sıraev grupları ve bunlardan en anıtsalı olan Akaretler Sıraev Grubu'nun, Osmanlı Mimarisi'nde, bilinen saray destekli yapılmış ilk ve tek sıraev grubu olduğu gerçeğine değinilmiştir. IX
Özet (Çeviri)
A RESEARCH ON THE CONCEPT OF ROWHOUSES AND THE PLACE AND IMPORTANCY OF AKARETLER ROWHOUSES IN THE OTTOMAN ARCHITECTURE SUMMARY This thessis presents a general view of the rowhouses which were a new type of dwelling introduced to the building typologies in Europe as a result of the Industrial Revolution between the late 18th and 19th centuries. Then, the Akaretler Group of Rowhouses, which is thought to have been the first and the only group of houses in Ottoman Architecture, to be built by the court, is studied in terms of its place and significants in Ottoman Architecture. When we look at the history of civilization, we can see that there are two important turning points. The first is the Agricultural Revolution, which goes back millenia before, and the second is the Industrial Revolution, which took place in the late 18th and early 19th centuries. It is a fact that with the Industrial Revolution, life became easier and more comfortable as a result of the newly developed techniques and machinery. It is again a fact that the Industrial Revolution, with the significant technical, social and cultural advances has greatly influenced the concepts of architecture and urban planning. Rowhouses first emerged in England in late 18th century as a result of the Indusrtial Revolution, to provide accomodation for the growing number of workers. Then they spread to England's neighbours across the English Channel, to some other countiries like France, Belgium, Holland, Northen Germany and Denmark. At the beginning of 19th century rowhouses became a part of the urban pattern, thus adding a dynamic dimension to the intercity formation.In the late 18th and the early 19th centuries, life in the northen European countries, which used to depend on trade came to depend on industry as a result of industrilization. Industry's need for“labour”initiated a mass-migration from the rural areas to the city centers. Living quarters had to be built around factories and plants to accomodate the incoming population, workers, and their families. These dwelling units had to be built in the shortest possible time and with the minimum costs. These newly built workers' dwellings had spaces in them with fixed functions to meet some basic needs such as living, dinning, sleeping and washing. There had to be enough number of dwellings to house the large population and they had to be built on the smallest piece of land possible. The best solution for meeting all these requirements was to build several groups of similiar workers' dwellings in rows around factories and plants in the industrial cities of the 19th century. Looking at the formation of rowhouses in Ottoman Architecture, it can be seen that this phenemenon which appeared in the European societies as a result of the Industrial Revolution emerged in Ottoman Architecture depending on very different reasons. In the 15th century Ottoman Architecture, there were some dwellings for collective use which were created by the people themselves simultaneously for economic reasons. These took the form of bachelour's rooms or common dwellings in the major cities of the empire like Istanbul, Cairo, Izmir, Selonika etc. These were sometimes built as part of a complex {kulliyah) and sometimes as a series of dwellings built with the same dimensions, the same plan, and the same facades. With the coming of these bachelour's rooms or common dwellings Ottoman urban perspective gained a dynamic characteristic, aquaring a unique apperaence different from all the other muslim cities. However, in the 19th century the collectively-used dwellings were not built simultaneously by the people, but under western influences in the form of groups of rowhouses as a result of the east-west interaction. XIThe Akaretler Group of Rowhouses is the first and the only example of this new form of dwelling formation, which was built by the financial support and aproval of the Ottoman Court. In Europe, building activities increased in order to find solutions for the rapidly growing industrial cities. Whereas, in the Ottoman Empire, the first urban planning activities began in order to prevent the big fires, which destroyed the cities in the 19th century. The aim of this planning was to build wide roads needed for intercity transportation, to widen and stabilize the existing roads and to arrange new neighbourhoods where new dwellings could be built to accomodate the ever- increasing population of the city. In this context, not only the factors influencing dwellings, but also those factors influencing the creation of rowhouses in Ottoman Architecture have to be considered. The following factors directly influenced the space formations in Ottoman dwellings: 1. Privacy: 2. Functional differentiation: 3. Social class differentiation: 4. Ethnic differentiation: 5. Modernisation and Industrial Revolution. All of these factors are involved in the formation of rowhouses. The Akaretler Group of Rowhouses (66 plots) was followed by some other grops of rowhouses, such as The Surp Agop Group of Rowhouses (25 plots), The Ortakoy Akaretler Group of Rowhouses (18 plots) and many groups of rowhouses in Kumkapı, Arnavutkoy, Fener, Balat and Kadıköy, all of which were thought to be designed after the 1890's. In the Introduction, the subject of the thessis is discussed and the reasons for choosing this subject are ennumarated, the aims are explained and the framework of Xllthe study is drawn. Then the method to be employed is presented and information about“the parts”to take part in the thessis is given. In Part n, the concept of“rowhouses”is defined and the process of the development of rowhouses is explained. In Part HI, the history of“the model of rowhouses”, which emerged as a result of the Industrial Revolution, is studied. Some examples of rowhouses are given from various European countries, mostly from England and from the USA. In the Part IV, the bachelour's rooms or common dwellings are discussed. These emerged before modernisation in the highly populated cities of the Ottoman Empire, simultaneously owing to economic reasons. In Part V, the changes in the“urban morphology”of Istanbul through the modernisation period is tackled. Part VI presents the introduction of the rowhouses model into the architecture of Istanbul and the earliest examples of built rowhouses. In Part VII, the Akaretler Group of Rowhouses, which makes up the main subject of this thessis, is studied annalitically. Then the history, the location and the position, the layout, the facade orientation and the ornaments of the rowhouses of this group are examined. Finally, information about the designer of the group, architect Sarkis Balyan, is given. In the Conclusion, the results obtained from the study are given. It has been decided that the groups of rowhouses, as typological building type, can be seen as a transition between traditional family dwellings of the pre-modern period and the apartment blocks that came with modernisation. The Akaretler Group of Rowhouses is evoluated as a very significant example, in that, with its stonework structure, with its use of cast-iron, and with its neo-classical facade orientation and ornaments, it occupies a unique place between the court buildings (i.e. dwellings belonging to the dynasty) and the folk dwellings. X1U
Benzer Tezler
- Mekan-kullanıcı ilişkileri bağlamında Alsancak-İzmir sıra evlerinin incelenmesi
Analysis of row houses in the context of space-users relationships, Alsancak-İzmir
HANDE TEPE
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Sanat TarihiYaşar ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. GÜLNUR BALLİCE
- İstanbul sıraevleri ve bir sosyal konut modeli olarak Surp Agop sıraevleri
İstanbul rowhouses and the social quality house model Surp Agop rowhouse
TUĞBA ÇAKMAK
- Akaretler sıra evlerinin yeniden işlevlendirilmesinde mekansal dönüşüm analizi
Spatial transformation analysis of akaretler row house's refunctioning
ZÜHAL BAYRAKÇEKEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
MimarlıkHaliç Üniversitesiİç Mimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NİHAL ULUENGİN
- Ev-eksenli çalışan kadının toplumsal cinsiyet algısı: Balıkesir Hanımeli Pazarı örneği
Gender perception of home-based working women: The example of Balikesir Hanimeli market
DAMLA YONCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
SosyolojiBalıkesir ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
Prof. Dr. SÜHEYLA SARITAŞ
- Ondokuzuncu Yüzyılda İstanbul Evinin mekansal değişimi ve nedenlerinin değerlendirilmesi
Analysis and evaluation of spatial transformation on nineteenth century İstanbul hause
MURAT SOYGENİŞ