Geri Dön

Anadolu Türk mimarisinde geçmeli düz atkı 12. yüzyıl-14. yüzyılın ilk yarısı

Başlık çevirisi mevcut değil.

  1. Tez No: 104003
  2. Yazar: SONER ŞAHİN
  3. Danışmanlar: PROF.DR. METİN ALTUNBAY
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Mimarlık, Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2001
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 81

Özet

ANADOLU TURK MİMARİSİNDE GEÇMELİ DUZ ATKILAR 12.YY-14.YYMN İLK YARISI ÖZET 12. yüzyıl ile 14. yüzyılın ilk yarısı arasında, Anadolu'da, Türk idareleri altında inşa edilmiş yapılarda yer alan geçmeli düz atkılar bu tezin konusunu oluşturmaktadır. Geçmeli düz atkıları oluşturan taşlar birbirlerine geçmelerle bağlanırlar ve kemerli sistemlerden farklı olarak, bu geçmeler sayesinde açıklığı geçebilirler. Bu tür atkıları içeren yapıların tespiti, kaynak kitapları incelemenin yanısıra Anadolu'da yapılan geziler ile mümkün olmuş ve 23 düz atkı tespit edilmiştir. Bu atkılar, ve dolayısıyla içinde yer aldıkları yapılar, tarihsel gelişimleri, fiziksel özellikleri ve mimarlık tarihi açısından incelendiğinde bazı sonuçlara ulaşılabilir. Anadolu'da ayakta kalabilmiş en eski geçmeli düz atkının 1196 tarihli Divriği Kamereddin Türbesi'ndeki atkı olduğu kabul edilebilir. Bundan sonraki geçmeli düzatkılar 15 örnek ile 13. yüzyılın ilk yarısında yoğunlaşmaktadır. 13. yüzyılın ikinci yarısı ve 14. yüzyılın ilk yarısı arasından ise 7 örnek vardır. Bu tarihten sonraki geçmeli düz atkılar ise, görece olarak azdır. Biçimsel olarak, konu olan geçmeli düz atkılarda C, S, V ve karma olmak üzere dört tür geçmeye rastlanmıştır. Atkı ölçülerine bakılırsa, en geniş açıklığa sahip geçmeli düz atkı Niğde Sungur Bey Camisi'ndedir: caminin doğu kapısı üzerindeki geçmeli düz atkı 228 cm'lik bir açıklığı geçmektedir. Genelde atkı kalınlıkları 30-33 cm, 40-43 cm ve 58-61 cm'de yoğunlaşmaktadır. Atkı kalınlığı, atkı açıklığı oranı bakımından en“narin”atkı 0.1'lik oran ile Divriği Ulu Camisi Kuzey taçkapısındaki atkıdır, 0.18 oranı ile onu Aksaray Sultan Hanı takip eder. Kalınlık, açıklık oranı en yüksek olan atkı ise Divriği Melike Turhan Şifahanesi türbe kapısındaki atkıdır: oran 0.77. Geçmeli düz atkıların tamamı, bir pencere ya da kapının üzerindedir. Doğrudan açıklığın üstünde yer alan dokuz örnek vardır, sekiz örnek yekpare bir düz atkının (şovenin) üzerinde, dört örnek düz ya da eğrisel bir kemerin üzerinde, iki örnek ise başka bir geçmeli düz atkının üzerindedir. Araştırmanın konusu olan atkı türünün Selçuklu dönemi Anadolusunda bir yerde toplanmayıp değişik merkezlere dağıldığı da varılan sonuçlardan biridir. Sonuçta Anadolu'daki geçmeli düz atkılar, Ortaçağ'daki kültür ve sanat alışverişini göstermekte; yapım tekniği açısından ise özgün birer örnek olarak mimari mirasımızda yerlerini almaktadırlar. VII

Özet (Çeviri)

INTERLOCKED FLAT ARCHES IN ANATOLIAN TURKISH ARCHITECTURE BETWEEN 12nd AND FIRST HALF OF 14T CENTURY SUMMARY The examples of interlocked flat arches in Anatolian Turkish Architecture, dated between 12nd an 14th centuries is the subject of this research. Stones of these flat“lintels”were connected with eachother with some transition elements, and differently from voussour arches, by those elements that the lintel can span. The examples were found not only by bibliographic researches but with exertions in Anatolia, and 23 interlocked flat arches have been founded. After examining these lintels and the buildings that they belong, chronologicaly, physically and historicaly, some results could be reached. The oldest interlocked flat arch in Anatolia is in Divriği Kamereddin Tomp, 1196. 15 examples are dated in the first half of the 13th century, and 7 examples are dated in 1250 and 1350. After this date interlocked flat arch is rarely found in Anatolia. Physically, there are four type of interlocking: C, S, V and hybrid. The lintel that has the biggest span is the lintel over east entrance of Niğde Sungur Bey Mosque: 228 cm. The ticknesses are 30-33 cm, 40-43 cm and 58-61 cm. The rate of tickness and span is the smallest in Divriği Grand Mosque, North portal: 0.10, Aksaray Sultan Khan has the second smallest rete: 0.18. The positions of the interlocked flat arches in building: all of them over an window or door; 9 examples are immeditely over the window or door, 8 are over a monolith lintel, 4 are over an arch, and 2 examples are over an other interlocked flat arch. Interlocked flat arches in Anatolia are not in one spesific area but almost homogenic in Seljukid Kingdom. Subsequently, interlocked flat arches in Anatolia show us how culture and art travel from one place to another in Medieval age; and have place in Turkish architectural haritage as an unique structural element. VIII

Benzer Tezler

  1. Şanlıurfa İslam mimarisinde taş süsleme (2 cilt)

    The Ornament of stone in Islamic architecture of Şanlıurfa

    CİHAT KÜRKÇÜOĞLU

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    1998

    El SanatlarıSelçuk Üniversitesi

    Arkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. YAŞAR ERDEMİR

  2. İslam dünyasında bahçe ve evren anlatımı

    The Islamic garden: A cosmological approach

    SEDAT BORNOVALI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1999

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    PROF.DR. SEMRA ÖGEL

  3. Anadolu Türk Mimarisinde tuğla ve koruma-restorasyon önerileri

    The Use of brick in Anatolian Turkish architecture and suggestions about conservation and restoration

    SERAP GÜLER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1998

    MimarlıkDokuz Eylül Üniversitesi

    Restorasyon Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ETİ LEVİ

  4. Anadolu Türk Mimarisinde tabhaneli camiler

    Mosque with tabhanes in anatolian Turkish Architecture

    TÜRKAN ACAR

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2011

    Sanat TarihiEge Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. ŞAKİR ÇAKMAK

  5. Anadolu Türk Mimarisinde aydınlatma detayları ve aydınlatma araçları

    The material of illumination and the detail of illumination at the Turkish architecture in Anatolia

    ARİFE DENİZ OKTAÇ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1992

    MimarlıkSelçuk Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. KAMİL UĞURLU