Anadolu Türk mimarisinde geçmeli düz atkı 12. yüzyıl-14. yüzyılın ilk yarısı
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 104003
- Danışmanlar: PROF.DR. METİN ALTUNBAY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2001
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 81
Özet
ANADOLU TURK MİMARİSİNDE GEÇMELİ DUZ ATKILAR 12.YY-14.YYMN İLK YARISI ÖZET 12. yüzyıl ile 14. yüzyılın ilk yarısı arasında, Anadolu'da, Türk idareleri altında inşa edilmiş yapılarda yer alan geçmeli düz atkılar bu tezin konusunu oluşturmaktadır. Geçmeli düz atkıları oluşturan taşlar birbirlerine geçmelerle bağlanırlar ve kemerli sistemlerden farklı olarak, bu geçmeler sayesinde açıklığı geçebilirler. Bu tür atkıları içeren yapıların tespiti, kaynak kitapları incelemenin yanısıra Anadolu'da yapılan geziler ile mümkün olmuş ve 23 düz atkı tespit edilmiştir. Bu atkılar, ve dolayısıyla içinde yer aldıkları yapılar, tarihsel gelişimleri, fiziksel özellikleri ve mimarlık tarihi açısından incelendiğinde bazı sonuçlara ulaşılabilir. Anadolu'da ayakta kalabilmiş en eski geçmeli düz atkının 1196 tarihli Divriği Kamereddin Türbesi'ndeki atkı olduğu kabul edilebilir. Bundan sonraki geçmeli düzatkılar 15 örnek ile 13. yüzyılın ilk yarısında yoğunlaşmaktadır. 13. yüzyılın ikinci yarısı ve 14. yüzyılın ilk yarısı arasından ise 7 örnek vardır. Bu tarihten sonraki geçmeli düz atkılar ise, görece olarak azdır. Biçimsel olarak, konu olan geçmeli düz atkılarda C, S, V ve karma olmak üzere dört tür geçmeye rastlanmıştır. Atkı ölçülerine bakılırsa, en geniş açıklığa sahip geçmeli düz atkı Niğde Sungur Bey Camisi'ndedir: caminin doğu kapısı üzerindeki geçmeli düz atkı 228 cm'lik bir açıklığı geçmektedir. Genelde atkı kalınlıkları 30-33 cm, 40-43 cm ve 58-61 cm'de yoğunlaşmaktadır. Atkı kalınlığı, atkı açıklığı oranı bakımından en“narin”atkı 0.1'lik oran ile Divriği Ulu Camisi Kuzey taçkapısındaki atkıdır, 0.18 oranı ile onu Aksaray Sultan Hanı takip eder. Kalınlık, açıklık oranı en yüksek olan atkı ise Divriği Melike Turhan Şifahanesi türbe kapısındaki atkıdır: oran 0.77. Geçmeli düz atkıların tamamı, bir pencere ya da kapının üzerindedir. Doğrudan açıklığın üstünde yer alan dokuz örnek vardır, sekiz örnek yekpare bir düz atkının (şovenin) üzerinde, dört örnek düz ya da eğrisel bir kemerin üzerinde, iki örnek ise başka bir geçmeli düz atkının üzerindedir. Araştırmanın konusu olan atkı türünün Selçuklu dönemi Anadolusunda bir yerde toplanmayıp değişik merkezlere dağıldığı da varılan sonuçlardan biridir. Sonuçta Anadolu'daki geçmeli düz atkılar, Ortaçağ'daki kültür ve sanat alışverişini göstermekte; yapım tekniği açısından ise özgün birer örnek olarak mimari mirasımızda yerlerini almaktadırlar. VII
Özet (Çeviri)
INTERLOCKED FLAT ARCHES IN ANATOLIAN TURKISH ARCHITECTURE BETWEEN 12nd AND FIRST HALF OF 14T CENTURY SUMMARY The examples of interlocked flat arches in Anatolian Turkish Architecture, dated between 12nd an 14th centuries is the subject of this research. Stones of these flat“lintels”were connected with eachother with some transition elements, and differently from voussour arches, by those elements that the lintel can span. The examples were found not only by bibliographic researches but with exertions in Anatolia, and 23 interlocked flat arches have been founded. After examining these lintels and the buildings that they belong, chronologicaly, physically and historicaly, some results could be reached. The oldest interlocked flat arch in Anatolia is in Divriği Kamereddin Tomp, 1196. 15 examples are dated in the first half of the 13th century, and 7 examples are dated in 1250 and 1350. After this date interlocked flat arch is rarely found in Anatolia. Physically, there are four type of interlocking: C, S, V and hybrid. The lintel that has the biggest span is the lintel over east entrance of Niğde Sungur Bey Mosque: 228 cm. The ticknesses are 30-33 cm, 40-43 cm and 58-61 cm. The rate of tickness and span is the smallest in Divriği Grand Mosque, North portal: 0.10, Aksaray Sultan Khan has the second smallest rete: 0.18. The positions of the interlocked flat arches in building: all of them over an window or door; 9 examples are immeditely over the window or door, 8 are over a monolith lintel, 4 are over an arch, and 2 examples are over an other interlocked flat arch. Interlocked flat arches in Anatolia are not in one spesific area but almost homogenic in Seljukid Kingdom. Subsequently, interlocked flat arches in Anatolia show us how culture and art travel from one place to another in Medieval age; and have place in Turkish architectural haritage as an unique structural element. VIII
Benzer Tezler
- Şanlıurfa İslam mimarisinde taş süsleme (2 cilt)
The Ornament of stone in Islamic architecture of Şanlıurfa
CİHAT KÜRKÇÜOĞLU
Doktora
Türkçe
1998
El SanatlarıSelçuk ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YAŞAR ERDEMİR
- Anadolu Türk Mimarisinde tuğla ve koruma-restorasyon önerileri
The Use of brick in Anatolian Turkish architecture and suggestions about conservation and restoration
SERAP GÜLER
- Anadolu Türk Mimarisinde tabhaneli camiler
Mosque with tabhanes in anatolian Turkish Architecture
TÜRKAN ACAR
- Anadolu Türk Mimarisinde aydınlatma detayları ve aydınlatma araçları
The material of illumination and the detail of illumination at the Turkish architecture in Anatolia
ARİFE DENİZ OKTAÇ