Türkiye'de ek vergilerin kayıtdışı ekonomiye etkisi (1994-2001)
Extraordinary tax effects to informal (unregistered) economy in Turkey (1994-2001)
- Tez No: 120491
- Danışmanlar: PROF. DR. DİLEK ÖZBEK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2002
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 194
Özet
ÖZET Küreselleşme sürecinde dünyada ve ülkemizde kayıtdışı ekonomi büyük bir ivme kazanmış ve kontrolü her geçen gün biraz daha güçleşmiştir. Bu durum, uluslararası ticaret ve ekonomik gelişmeyi olumsuz etkilediği gibi ülkesel ve bölgesel kaynakların kullanımı ve dağılımını da bozmuştur. Gelişmiş ülkelerdeki sağlam ekonomik ve politik yapı ile güçlü sermaye birikimi sonucu kayıtdışı ekonomi büyük ölçüde kontol altına alınmıştır. Ancak ülkemizdeki ekonomik ve politik yapıda ortaya çıkan gelişmeler ve kararlı olmayan uygulamalarla kayıtdışı ekonomi gelişmiş ve toplam ekonominin yaklaşık yüzde 50'sinden fazlası kadar kayıtdışı ekonomik faaliyet ortaya çıkmıştır. İnceleme konumuz olan ek vergilerin kayıtdışı ekonomiye etkileri, 1994 yılından itibaren sekiz yıllık periyod dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmede, milli gelir, üretim, istihdam, bütçe gelir ve giderlerine ilişkin istatistiki veriler, konumuzla ilgili yapılan pek çok araştırma ve konu hakkında önemli gördüğümüz çalışma ve görüşler dikkate alınmıştır. Kamu harcamaları ve borçlardaki aşırı yükselme ile artan kamu finansman açıkları, ek vergilerin bir defalık uygulanmasının gerekçesi olmuştur. Özellikle iç borçların hızla artmasına karşılık vadelerinin kısalması, uygulamaya konan ilave vergilerin tekrar tekrar gündeme gelmesine neden olmuştur. Kamudaki borç yükünün artması ve daha çok finansman ihtiyacının ortaya çıkması, ek vergileri sürekli hale getirmiştir. Bu nedenle 1994 yılında bir defalık uygulanan ek vergiler, değişik adlarla 1999, 2000 ve 2001 yıllarındaki uygulamalarla süreklilik kazanmış, devamlı bir kaynak temini ve kamu geliri olarak ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte ek vergi uygulaması, konuluş amacı olan kaynak sorununa yeterince çözüm bulamadığı gibi, kayıtlı ekonomi içerisindefaaliyet gösterenlere getirdiği ilave yük nedeniyle de bu kitlenin vergi konusundaki kanaat ve tercihlerini olumsuz etkilemiştir. Ülkemizde vergilenebilir kapasite olmasına karşılık kuvvetli bir vergi ödeme alışkanlığı ve isteği olmadığından, vergi politikasına ağırlık verilmesi, istenen sonuçların ortaya çıkmasını engellemiştir. Ek vergi uygulaması, kayıtlı ekonomi üzerinde istenmeyen etkiler meydana getirirken toplam arz ve toplam talepte de önemli daralmalara yol açmış ve kayıtdışı ekonomiyi besler hale gelmiştir. Ek vergiler, uygulanan para ve maliye politikalarının bütünlüğünü bozarak, bu politikaların etkinliğini zedelemiştir. Ek vergilere karşı direncin artması, mevcut vergilerin tahsilatında azalma meydana getirmiş, belge ve kayıt düzenindeki sorunları artırmıştır. Bu uygulama ile paraya olan talep artmış, fonların spekülatif amaçlı değerlendirilmesi sonucu faiz oranları ve döviz taleplerinde ani dalgalanmalar yaşanmasına neden olmuştur. Uygulamaya konan ve süresi uzatılarak devamlı hale getirilen ek vergiler, çok sayıdaki istatistiki verilerle karşılaştırma yapılmış ve kayıtdışı ekonomi üzerinde iki önemli etki meydana getirdiği görülmüştür. Bunlardan birincisi, ek vergilerin kayıtdışı ekonomiyi besleyen, büyüten ve geliştiren etkisidir ki, kayıtlı ekonomi içerisinde bulunanlar aleyhine haksız sonuçlar meydana getirmiştir. İkincisi ise, ek vergilerle daralan ekonomi, bir dönem gecikmesi ile kayıtdışı ekonominin de daralmasına ve yeni kayıtdışı alanların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Sonuçta, sekiz yıllık periyotta sürekli uygulamalarla geçici olma niteliği yok edilen ek vergiler, uygulanış gereklerini yerine getirememiştir. Ek vergilerle daralan ekonominin soluk alması ve kayıtdışı ekonominin kontrol altına alınabilmesi için vergi oranlarının ve vergi adedinin azaltılması, verginin tabana yayılması tek çözüm olarak karşımıza çıkmıştır. Bedeli ağır bir tecrübe olsa da.
Özet (Çeviri)
SUMMARY In the process of globalization, the size of unaccounted (unregistered - second) economy has kept growing in the word and in Turkey and taken this grow under control has became difficult. The grow of unaccounted economy has negatively affected both international trade and economic prosperity and the allocation of domestic and regional resources. In western countries, unaccounted economy has been kept under control thanks to their solid economic/political oturucture and capital accumulation. However, in Turkey the size of unaccounted economy is predicted as much as 50 % of total economic activities. The causes of this are past economic and politic developments and inconsistent governmental practicies. In this paper, I studied effect of additional taxes on unaccounted economy by using datum of 1994 and following years. In this study, statistical datum about natural protuct, manufacture, employment, budget revenues and spending and many researches related to this subject has been taken into account. The reason why government needs additional tax revenues was to finance consistently growing government spending and government depts when additional tax regulations were first implemented. However, governments' inability to reduce debts caused additional taxes to be implemented again and again. Government's dept situation mentioned above caused additional taxes to be permanent. For this reason, after 1994 when it was first implemented, governments had to pass legislations to get additional tax revenue in year 1999, 2000 and 2001. Therefore additional taxes have become a normal, permanent tax revenue sources for governments.However, additional tax laws did not provide relief for governments' financial needs. Yet, they negatively affected attitudes of people who do business in registered economy and pay taxes towards tax regulations. Although Turkey's taxable capacity is large enough people's not being used to pay taxes and lack of desire to pay taxes caused tax policy to be unsuccessful. Additional taxes have been held responsible for decreasing aggregate demand and supply and for promoting unaccounted economy while negatively affecting economic activities in registered economy. Additional tax regulations hurt the effectiveness of money policies by creating unharmony between money and tax-spending policies. Growing unwillingness among people to pay additional taxes caused tax revenue to decrase and also caused people to stay away fom requlated economy. Because of additional tax regulations money demand has raised. The use of available funds for speculative purposes interest rates and exchange rates have become increasingly volatile. In this study I found two important effects of additional tax regulations on unaccounted economy by analyzing many statistical datum. The first effect is that additional tax regulations promote unaccounted economy, which leads unfair results for people who do business in regulated economy. The second effect is that shrinking economy because of additional taxes also caused unaccounted economy to get smaller with one year delay. This leads new economy areas to become unaccounted. In conclusion with permanent practices additional tax regulations has last their temporary character and did not perform as expected. Cutting and tax rates eliminating some taxes seem to be the only solution to help economy recover and to get unaccounted economy under control. Even if the price is too high. T* S' A /:/
Benzer Tezler
- Urban transformation as political and ideological intervention in space: A case study in Diyarbakır
Mekana politik ve ideolojik bir müdahale olarak kentsel dönüşüm: Diyarbakır örneği
DİREN TAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
SosyolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BARIŞ MÜCEN
- Türkiye'de sosyal parafiskal gelirlerin gelirin yeniden dağılımına etkisi
The effect of social parafiscal incomes on income redistribution in Turkey
İSMET EMRE GÖKALP
Doktora
Türkçe
2022
MaliyeAnkara ÜniversitesiÇalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURİ SEMİH ÖZ
- Sağlığın finansmanı ve Türkiye için sağlık finansman modeli önerisi
Financing health care and a model proposal for Turkey
GÜLBİYE YENİMAHALLELİ YAŞAR
Doktora
Türkçe
2007
Sağlık Kurumları YönetimiAnkara ÜniversitesiÇalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞERİFE TÜRCAN ÖZŞUCA
- İktisadi kalkınma açısından Türkiye'de 1980 sonrası vergi uygulamaları
Başlık çevirisi yok
MEHMET YÜCE
- Türkiye'nin dış ticaretinde 1980 sonrası dönemde meydana gelen yapısal değişiminin ekonometrik analizi (1973-1992)
Başlık çevirisi yok
ZEKERİYA MIZIRAK