KKTC'de derlenen bilmeceler üzerine bir inceleme
A study on riddles collected in KKTC
- Tez No: 146240
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ALİMCAN İNAYET
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi (Folklor) Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 224
Özet
Bilmece, tabiat unsurları ile bu unsurlara bağlı hadiseleri, hayvan ve bitki gibi canlıları, eşyayı; akıl, zeka ve güzellik nev'inden mücerret kavramlarla dinî konu ve motifleri vb. kapalı bir şekilde yakın-uzak münasebetler ve çağrışımlarla düşünce, muhakeme ve dikkatimize aksettirerek bulmayı hedef tutan kalıplaşmış sözlerdir. îlk bilmece örneklerini Codex Cumanicus'ta buluyoruz.“Oturganım oba yer/ Basganım bağır yer, Ol üzengi. (Oturduğum dağlık yer, bastığım demir çanak. O üzengidir.) vb. Bilmeceler bugün kullanıldığı gibi yalnız bir eğlence aracı, bir oyun olarak doğmamışlardır. Bu fikri destekleyen kitabımız Divan-ı lügat it-Türk'tür. Burada halkın birbirini bilmeceyle sınadığını yani bilmecenin toplum yasanımda bu günkünden daha ciddi bir görevi olduğunu görüyoruz. Bu gün bilmeceyi çözemeyenin şakadan karşısındakine; cennetin anahtarını, İstanbul'u, Kabe'yi bağışlaması, bazı bilmecelerin sonunda ”ya bunu bileceksin, ya bu gece öleceksin“ söz kalıbının bulunması bilmecelerin geçmiş dönemlerde aslında yalnızca bir şaka ya da oyun olmadığım, devletlerin kaderinin bile bazen bilmecelerle belirlendiğinin göstergesidir. Bilmeceler Anadolu'da ve diğer Türk dünyasında 'tanıtmaca, atlı mesel, bilmeli matal, mesel, masal, metel, tapmaca, tanımaca, tabışkak”vb. bir çok isimlerle anılırlar. Ait oldukları bölgeye ait ip uçları veren halk edebiyatı ürünlerinden olan bilmecelere bakarak o bölgenin geçim kaynaklan, inançları, örf adetleri vb. bir çok bilgiye ulaşılabilir. Bilmecelerin bir kısmı manzumdur. Bunlar arasında beyit, mani gibi biçimini korumuş olanlar olduğu gibi, kolay söylenmesi ve hatırda tutulması daha kolay olması için manzum olmayan bilmecelerde bazı biçimsel anlatma tekniklerine, iç uyaklara, ses yinelemelerine başvurulduğu görülür. Manzum bilmeceler halk şiirinin genellikle yaygm ölçüleriyle Icurulmuşlardır. Bilmecelerin bir bölümüyse belirli söz kalıplarıyla kurulurlar. Örneğin;“benim bir...var, ol nedir ki...”vb. gibi. Bilmeceler bir bütün olarak incelerken, lûgaz, muamma ve tarih düşürme sanatını göz ardı etmeden, inceleyip ele almak gerekir. Bunlardan insan isminden başka herhangi bir çözümü olan suallere“lûgaz”denirken, genellikle herhangi bir insan ismi, nadiren de olsa imam, paşa, sultan vb. varlıklara dâir olan suallere“muamma”ve herhangi bir hadisenin meydana geldiği yılı ebced hesabıyla verebilecek şekilde söylemeye“tarih düşürme”denir.
Özet (Çeviri)
Riddles are stereotyped phrases aiming to find out the features of nature, events related to these features; living things as animals and plants; objects; concepts like wisdom, reason and beauty; and religious issues and motives, etc., reflecting them to our thinking, reason and consideration in an allusive fashion. We find the first examples of the riddles in Codex Cumanicus:“Oturgamm oba yer/Basgamm bağır yer, Ol üzengi (Mountainous place I sit/ Iron bowl I step on, It is stirrup) etc. Riddles were not born as a means of entertainment and game as they are used today. Our book Divan-ı Lügat-it Türk also supports this notion. Here we see that the public used to examine each other with riddles, so it is understood that the riddles used to have a more serious role in the public life. Today, the person who cannot solve the riddle donates the key of paradise, İstanbul or Kabe to the other person for joke, at the end of some riddles there is the phrase of ”either you will solve this, or you will die tonight“ and all these things indicate that the riddles were not mere games or jokes, instead sometimes they even determined the destiny of the states. Riddles are known with names such as 'tanıtmaca, atlı mesel, bilmeli matal, mesel, masal, metel, tapmaca, tanımaca, tabışkak”in Anatolia and in other Turkish States. Considering the riddles which are products of public literature exhibiting clues related to the region they originated from, we can have information about that region such as their Way of life, beliefs, customs, traditions, etc. Some of the riddles are written in verse. Among these riddles, as well as ones that kept their forms such as couplets and quatrains, there are also non-verse forms and in this type of riddles we encounter alliterations, rhymes and various expression techniques to facilitate remembering and pronunciation. Verse riddles are generally formed with common scales of the public verse forms. However, some riddles are formed with certain word phrases. For example;“benim bir...var, ol nedir ki...”, ete. While studying riddles as a whole, arts of“lügaz, muamma tarih düşürme”should not be neglected. Of these arts, questions which have any answer other man the name of a person are called lügaz; ones which have answers related to a personal name or rarely related to people such as imam, pasha, sultan, etc are called muamma; and ones revealing the year of an historical event according to the“ebced”calculation are called“tarih düşürme”.
Benzer Tezler
- KKTC'de bir endüstri işletmesinde toplam verimlilik (RAPMODS) modelinin tasarımı ve uygulanması
Desing and application of total productivity (RAPMODS) model at an enterprise in TRNC
TURAN BÖCÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiDumlupınar ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA TÜRENGÜL
- KKTC'de imar ve planlama (Yerel, ulusal ve uluslararası etmenler bağlamında)
Urban development and planning in TRNC (In the context of local, national and international factors)
DENİZ İŞÇİOĞLU
Doktora
Türkçe
2009
Kamu YönetimiAnkara ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYSEGUL MENGİ
- KKTC'de çalışan sağlık personelinin örgütsel bağlılık veiş doyumu düzeyinin araştırılması: Bir devlet hastanesi örneği
Investigation of the organizational commitment and job satisfaction levels of healthcare personnel working in TRNC: a state hospital example
BAHAR KARAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
European University of LefkeSağlık Yönetimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDULLAH ÇETİN YİĞİT
- KKTC'de eğitim gören üniversite öğrencilerinde ortoreksiya nervozaeğilimleri ile yeme tutumları ve vücut algısı arasındaki ilişkinin sosyodemografik değişkenler açısından incelenmesi: Yakın Doğu Üniversitesi örneği
Investigation of the relationship orthorexia nervosa tendencieswith eating attitudes and body perception in terms ofsociodemographic variables among university students in TRNC:The case of Near East University
SEVAL ERDOĞAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
PsikolojiYakın Doğu ÜniversitesiKlinik Psikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÇAKICI
- KKTC'de MEB'e bağlı okullarda görev yapan kadın yöneticilerin yaşadığı sorunlar
Başlık çevirisi yok
DERYA KAYA