KKTC'de derlenen bilmeceler üzerine bir inceleme
A study on riddles collected in KKTC
- Tez No: 146240
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ALİMCAN İNAYET
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi (Folklor) Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 224
Özet
Bilmece, tabiat unsurları ile bu unsurlara bağlı hadiseleri, hayvan ve bitki gibi canlıları, eşyayı; akıl, zeka ve güzellik nev'inden mücerret kavramlarla dinî konu ve motifleri vb. kapalı bir şekilde yakın-uzak münasebetler ve çağrışımlarla düşünce, muhakeme ve dikkatimize aksettirerek bulmayı hedef tutan kalıplaşmış sözlerdir. îlk bilmece örneklerini Codex Cumanicus'ta buluyoruz.“Oturganım oba yer/ Basganım bağır yer, Ol üzengi. (Oturduğum dağlık yer, bastığım demir çanak. O üzengidir.) vb. Bilmeceler bugün kullanıldığı gibi yalnız bir eğlence aracı, bir oyun olarak doğmamışlardır. Bu fikri destekleyen kitabımız Divan-ı lügat it-Türk'tür. Burada halkın birbirini bilmeceyle sınadığını yani bilmecenin toplum yasanımda bu günkünden daha ciddi bir görevi olduğunu görüyoruz. Bu gün bilmeceyi çözemeyenin şakadan karşısındakine; cennetin anahtarını, İstanbul'u, Kabe'yi bağışlaması, bazı bilmecelerin sonunda ”ya bunu bileceksin, ya bu gece öleceksin“ söz kalıbının bulunması bilmecelerin geçmiş dönemlerde aslında yalnızca bir şaka ya da oyun olmadığım, devletlerin kaderinin bile bazen bilmecelerle belirlendiğinin göstergesidir. Bilmeceler Anadolu'da ve diğer Türk dünyasında 'tanıtmaca, atlı mesel, bilmeli matal, mesel, masal, metel, tapmaca, tanımaca, tabışkak”vb. bir çok isimlerle anılırlar. Ait oldukları bölgeye ait ip uçları veren halk edebiyatı ürünlerinden olan bilmecelere bakarak o bölgenin geçim kaynaklan, inançları, örf adetleri vb. bir çok bilgiye ulaşılabilir. Bilmecelerin bir kısmı manzumdur. Bunlar arasında beyit, mani gibi biçimini korumuş olanlar olduğu gibi, kolay söylenmesi ve hatırda tutulması daha kolay olması için manzum olmayan bilmecelerde bazı biçimsel anlatma tekniklerine, iç uyaklara, ses yinelemelerine başvurulduğu görülür. Manzum bilmeceler halk şiirinin genellikle yaygm ölçüleriyle Icurulmuşlardır. Bilmecelerin bir bölümüyse belirli söz kalıplarıyla kurulurlar. Örneğin;“benim bir...var, ol nedir ki...”vb. gibi. Bilmeceler bir bütün olarak incelerken, lûgaz, muamma ve tarih düşürme sanatını göz ardı etmeden, inceleyip ele almak gerekir. Bunlardan insan isminden başka herhangi bir çözümü olan suallere“lûgaz”denirken, genellikle herhangi bir insan ismi, nadiren de olsa imam, paşa, sultan vb. varlıklara dâir olan suallere“muamma”ve herhangi bir hadisenin meydana geldiği yılı ebced hesabıyla verebilecek şekilde söylemeye“tarih düşürme”denir.
Özet (Çeviri)
Riddles are stereotyped phrases aiming to find out the features of nature, events related to these features; living things as animals and plants; objects; concepts like wisdom, reason and beauty; and religious issues and motives, etc., reflecting them to our thinking, reason and consideration in an allusive fashion. We find the first examples of the riddles in Codex Cumanicus:“Oturgamm oba yer/Basgamm bağır yer, Ol üzengi (Mountainous place I sit/ Iron bowl I step on, It is stirrup) etc. Riddles were not born as a means of entertainment and game as they are used today. Our book Divan-ı Lügat-it Türk also supports this notion. Here we see that the public used to examine each other with riddles, so it is understood that the riddles used to have a more serious role in the public life. Today, the person who cannot solve the riddle donates the key of paradise, İstanbul or Kabe to the other person for joke, at the end of some riddles there is the phrase of ”either you will solve this, or you will die tonight“ and all these things indicate that the riddles were not mere games or jokes, instead sometimes they even determined the destiny of the states. Riddles are known with names such as 'tanıtmaca, atlı mesel, bilmeli matal, mesel, masal, metel, tapmaca, tanımaca, tabışkak”in Anatolia and in other Turkish States. Considering the riddles which are products of public literature exhibiting clues related to the region they originated from, we can have information about that region such as their Way of life, beliefs, customs, traditions, etc. Some of the riddles are written in verse. Among these riddles, as well as ones that kept their forms such as couplets and quatrains, there are also non-verse forms and in this type of riddles we encounter alliterations, rhymes and various expression techniques to facilitate remembering and pronunciation. Verse riddles are generally formed with common scales of the public verse forms. However, some riddles are formed with certain word phrases. For example;“benim bir...var, ol nedir ki...”, ete. While studying riddles as a whole, arts of“lügaz, muamma tarih düşürme”should not be neglected. Of these arts, questions which have any answer other man the name of a person are called lügaz; ones which have answers related to a personal name or rarely related to people such as imam, pasha, sultan, etc are called muamma; and ones revealing the year of an historical event according to the“ebced”calculation are called“tarih düşürme”.
Benzer Tezler
- KKTC'de rehberlik ve psikolojik danışma alanında yapılan araştırma makalelerinin içerik analizi: 2008-20018 yılları arası
Başlık çevirisi yok
ERSİN OMAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimEuropean University of LefkeRehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE BENGİSOY
- KKTC'de kullanılan damla sulama sistemlerinde tıkanıklık düzeyi ve performans değerlendirmesi
Conflict level and performance evaluation of drip irrigation systems in KKTC
HALE GÜMÜŞSOY KAYNAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
ZiraatKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiBiyosistem Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERVET TEKİN
- KKTC'de işlenen suçların analizi, suçlu profilleri ve suç mağdurları; 2008-2014 yılları arasında
Analysis of the crimes committed in TRNC, crime victim and offender profiles; between 2008-2014
HÜSEYİN BORA
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Kamu YönetimiPolis AkademisiSuç Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜLİN GÜNŞEN İÇLİ
- KKTC'de uygulanan 6. sınıf sosyal bilgiler öğretim programının Parlett ve Hamilton'un Aydınlatıcı Değerlendirme Modeline göre değerlendirilmesi
Başlık çevirisi yok
YAĞMUR BAHAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimDoğu Akdeniz Üniversitesi-Eastern Mediterranean UniversityEğitim Programları ve Öğretimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ SIDKI AĞAZADE
- KKTC'de görülen sivrisineklerin erişkinlerine karşı kullanılan sentetik piretroidlerin sahada, biyolojik larvasitlerin (BTİ- Bacillus thuringiensis var. israelensis) Culex pipiens larvalarına karşı laboratuvarda etkinliklerinin incelenmesi.
Efficacy studies of Synthetic Pyrethroids against adult mosquitoes in the field and biological larvicides (BTI-Bacillus thuringiensis var. israelensis) against Culex pipiens larvae in the laboratory in TRNC.
ZELİHA İMAMZADE
Doktora
Türkçe
2008
Parazitolojiİstanbul ÜniversitesiParazitoloji (Veterinerlik) Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEM VURUŞANER