Geri Dön

Lugat-i Çağatay ve Türki-î Osmanî'nin tematik tasnifi (İsimler)

Thematic classifacation of Lugat-i Chagatay ve Turki-i Osmani (Nouns)

  1. Tez No: 531797
  2. Yazar: YEŞİM ÇAKIR
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. GÜLCAN ÇOLAK BOSTANCI
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2018
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Gazi Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 626

Özet

Özellikle dil araştırmalarında başvurulan temel kaynaklardan olan sözlükler; bir dilin söz varlığını açıklayan eserlerdir. Kelimelerin anlamlarının açıklanması ise sözlükten sözlüğe değişir, her sözlüğün içerik ve yöntemi aynı olmayabilir. Tek dilli veya çok dilli sözlükler yazıldığı gibi kelimelerin sıralanmasında da alfabetik, tematik veya manzum sözlüklerde olduğu gibi farklılıklar bulunabilir. Tematik sözlükler, alfabetik sözlüklerden farklı olarak şekil değil, konu odaklıdır. Çalışmamızda Şeyh Süleyman Efendi'nin yazdığı, 1882'de İstanbul'da basılan Lugat-i Çağatay ve Türkî-i Osmânî adlı sözlükte bulunan isimler seçilerek tematik tasnifi yapılmıştır. Söz varlığını incelediğimiz Lugat-i Çağatay ve Türkî-i Osmânî; 7000'e yakın kelime içermektedir. Sözlüğün madde başları Çağatay; açıklamaları ise Osmanlı Türkçesiyle kaleme alınmıştır. Orta Asya Türkleri, 15. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar yazı dili olarak kullandıkları Çağatay Türkçesini toplumun kültür tezgâhında işlemişlerdir. Bu tezgâhtan çıkan Lugat-i Çağatay ve Türkî-i Osmânî de ait olduğu toplumun özellikleri, düşünceleri ve yaşamları hakkında bizleri aydınlatmakta; toplumun sosyal ve iktisadi hayatı, giyimleri, akraba ilişkileri ve inançlarını yansıtmaktadır. Bu çalışmada Lugat-i Çağatay ve Türkî-i Osmânî'deki isimler 139 tematik başlık altında tasnif edilmiştir. Başlıkların çeşitliliğinden de anlaşılacağı üzere Çağatay Türkçesi söz varlığı“Yemekler”den“Tabiat Olayları”na kadar geniş bir tematik yelpaze sunmaktadır. İncelenen söz varlığında hayvancılık, av, savaş ve çadırla ilgili yaşam biçimleri; Fars, Moğol ve Arap kültürlerinin etkisi; özellikle unvan ve şahıs isimlerine yansıyan devlet yönetiminin otoriter yapısı dikkat çekmektedir.

Özet (Çeviri)

Lexicons, which are the basic sources that are applied for language studies in particular, are productions of a language which explains vocabulary. Explanations of vocabular's meanings can change from one lexicon to another content and method of a lexicon may not be the same. There may be differences like monolingual or multilingual-written lexicons as well as vocabulary ranking like in alphabetic, thematic or poetic lexicons. Thematic lexicons are theme oriented as different from alphabetic lexicons which are form oriented. In our study, nouns which are situated in a lexicon called Lugat-i Chagatay ve Turki-i Osmani, that was written by Sheikh Solomon Effendi and was pressed in Istanbul in 1882, were selected and these were classified under thematic classification Lugat-i Chagatay ve Turki-i Osmani whose vocabulary was examined by us, involves approximately 7.000 vocables. This lexicon's lexemes were written in Chagatay Turkish and explanations of them were written in Ottomanic Turkish. Central Asian Turks processed this language in their own weaving looms of culture and used it as a written language from 15th to 20th century. Lugat-i Chagatay ve Turki-i Osmani that was emerged from this weaving looms of culture illimunates us about the feature, thoughts and life styles of society which it belongs to and reflects social and financial lifes, clothing, kinship and beliefs of the society too. In this study, nouns in the Lugat-i Chagatay ve Turki-i Osmani are classified under 139 thematic titles. As it can be understood by the variety of the titles, Chagatay Turkish's vocabulary displays wide range of themes from“Dishes”to“Natural Events”. In the examined vocabulary that there are life styles about stockbreeding, hunting, war and tent culture; influence of Persian, Mongolian and Arabian cultures; the reflection authoritative stracture of state administration on titles and people's name.

Benzer Tezler

  1. 'Şeyh Süleyman Efendi-i Buhari Lügat-ı Çağatay ve Türki-i Osmani (Cild-i evvel) adlı eserin transkripsiyonu

    Başlık çevirisi yok

    HÜSEYİN DURGUT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1995

    Türk Dili ve EdebiyatıTrakya Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. VAHİT TÜRK

  2. Kayyum Nasırî'nin Lehçe-i Tatarî adlı eserindeki sağlıkla ilgili söz varlığı

    Health-related vocabulary in Kayyum Nasirî's work named Lehçe-i Tatarî

    FUNDA TORPİL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Türk Dili ve EdebiyatıGazi Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. FATMA ÖZKAN

  3. Hüseyin Kâzım Kadri ve Türkçe öğretimindeki yeri

    Hüseyin Kâzim Kadri and his role in teaching of Turkish language

    FATMA ÜNAL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    Türk Dili ve EdebiyatıGazi Üniversitesi

    Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. FAHRİ TEMİZYÜREK

  4. Lugat-ı Tarihiyye ve Cografiyye II. cilt (Transkripsiyon-inceleme-madde başı indeksi)

    Lugat-i History and Cography II. skin(Transcription - investigation-index based on article)

    NAMİ ERDOĞAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    DilbilimAdnan Menderes Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AHMAD NAHMEDOV

  5. Fazlullâh Han Lügâti (inceleme-metin-dizin)

    Dictionary of Fazlullâh Han (review-text-index)

    SEYFULLAH ÖZTÜRK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    DilbilimOndokuz Mayıs Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ SALİH DEMİRBİLEK