Çocukluk çağı ruhsal travmaları ile depresyon, anksiyete, stres arasındaki ilişkide bilişsel esnekliğin aracı rolü ve bilişsel esneklik eğitim programının etkililiğinin sınanması
The mediating role of cognitive flexibility in the relationship between psychological traumas in the childhood period and depression, anxiety and stress and testing the effectiveness of the cognitive flexibility training programme
- Tez No: 675626
- Danışmanlar: PROF. DR. HATİCE ODACI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Psikoloji, Education and Training, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Trabzon Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 194
Özet
Olumlu yaşam olayları kadar beklenmedik değişiklikler, zorluklar ve belirsizlikler de günlük hayatın önemli bir parçasıdır. Böyle zamanlarda, katı ve değişmez tutumlar yerine esnek bir bakış açısına sahip olmak, kişinin uyum sağlamaya yönelik davranış repertuarını çeşitlendirmesine yardımcı olabilir. Bilişsel esneklik bu anlamda, değişen koşullara karşı duruma uygun cevap verebilmek, tehlike anında savaşabilmek veya kaçabilmek, gerektiğinde ise alışılmışın dışına çıkarak yeni yollar deneyebilmektir. Dolayısıyla, bilişsel esnekliği yüksek bireyler, stresli durumlarda dahi, var olan bilgilerini farklı durumlara transfer edebilmekte, gerektiğinde güncelleyerek duruma özgü, yaratıcı ve orijinal alternatif çözümler üretebilmektedirler. Böylece kişinin bilişleriyle çevresi arasındaki uyum yeniden kurulmaktadır. Bilişsel esneklik bu yönüyle, zorluklarla başa çıkmada zengin ve yaratıcı çözümler sağlayacak bir beceri olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, bu araştırmanın iki temel amacı bulunmaktadır: 1. Çocukluk çağı ruhsal travmaları ile depresyon, anksiyete, stres arasındaki ilişkide bilişsel esnekliğin aracı rolünün incelenmesi, 2. Bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı BEGP'nin (Bilişsel Esneklik Geliştirme Programı) üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklik düzeyleri üzerinde etkililiğinin test edilmesi. Araştırmanın örneklemini Artvin Çoruh Üniversitesi'nin çeşitli fakültelerinde öğrenim gören 1063 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın ilk aşamasında, bilişsel esnekliğin, çocukluk travmaları ile depresyon, anksiyete ve stres arasındaki ilişkideki aracı rolünü ortaya koymak için kurulan kuramsal model, Tekli (Basit) Yapısal Eşitlik Modeli ile incelenmiş ve ilişkisel bir durumun tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçlar doğrultusunda öğrencilere Kişisel Bilgi Formu (KBF), Çocukluk Çağı Travmaları Ölçeği (ÇÇTÖ), Depresyon, Anksiyete, Stres Ölçeği (DASÖ) ve Bilişsel Esneklik Envanteri (BEE) uygulanmıştır. Betimsel çalışmanın veri analizinde, Yapısal Eşitlik Modellemesi, cronbach alfa güvenirlik katsayıları, McDonald'ın omega katsayısı, DFA, Pearson Momentler Çarpımı ve Spearman Sıra Farkları Korelasyon Katsayısı tekniklerinden yararlanılmıştır. Analizler için SPSS 20, Mplus ve Factor paket programları kullanılmıştır. Araştırma sonuçları, üniversite öğrencilerinin çocukluk travmaları ile depresyon, anksiyete ve stres düzeyleri arasındaki ilişkide bilişsel esnekliğin kısmi aracı rolü olduğunu ortaya koymuştur. Çalışmanın yarı deneysel desene uygunluk gösteren ikinci aşamasında, Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde öğrenim gören 14'er katılımcıdan oluşan bir deney ve kontrol grubu belirlenmiştir. İlk oturumlarda 2 erkek öğrencinin gruptan ayrılmasıyla 12 kişi kalan deney grubuna, tez danışmanı Prof. Dr. Hatice Odacı süpervizörlüğünde araştırmacı tarafından bilişsel-davranışçı yaklaşım temelli 10 oturumluk BEGP uygulanmış, kontrol grubuna ise herhangi bir işlem yapılmamıştır. Deney grubuna uygulanan programın etkililiğini değerlendirmek için BEE, ön test, son test ve izleme testi olarak kullanılmıştır. Araştırmanın veri analizinde programın etkisini belirlemek amacıyla bağımsız gruplar ve bağımlı gruplar için t-testi ve Wilcoxon İşaretli Sıralar Testlerinden yararlanılmıştır. Araştırmada tüm analizler için anlamlılık düzeyi. 05 olarak alınmıştır. Deneysel çalışmanın analizleri için SPSS 20 paket programı kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, deney grubundaki öğrencilerin bilişsel esneklik puanlarının istatistiksel olarak anlamlı ölçüde arttığı ve bu artışın 1. ve 3. ayda yapılan izleme ölçümlerinde de kalıcı olduğu gözlenmiştir. Kontrol grubunun ön-test, son-test ve izleme ölçümlerinde ise istatistiki açıdan anlamlı bir artış olmadığı belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, BEGP'nin, üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklik düzeylerinin yükselmesinde etkili ve kalıcı olduğu bulunmuştur. Dolayısıyla araştırmada incelenen model ve psiko-eğitim programının araştırmacılara ve psikolojik danışmanlara faydalı olacağı düşünülmektedir. Araştırmadan elde edilen sonuçlar, ilgili kuramsal açıklamalar ve araştırmalar ışığında tartışılarak sonraki çalışmalar için araştırmacılara ve uygulamacılara önerilerde bulunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Unexpected changes, difficulties and uncertainties are a part of daily life as much as positive life events. During these times, having a flexible perspective rather than having a rigid and inflexible one may help in the diversification of one's behavioural repertoire for adapting to new conditions. Accordingly, cognitive flexibility can be considered as giving the right responses to changing conditions, fighting or running away in the face of danger and trying new solutions by getting out of the box when needed. Therefore, even under stressful conditions, individuals with high cognitive flexibility can transfer their available knowledge to different situations and come up with creative and novel alternative solutions depending on the specific situation by updating their knowledge if needed. Thus, the equilibrium between an individual's cognitions and environment is restored. In this sense, cognitive flexibility can be considered as an ability that can provide diverse and creative solutions in dealing with difficulties. In this regard, there are two main objectives of this study: 1. Investigation of the mediating role of cognitive flexibility in the relationship between psychological traumas in the childhood period and depression, anxiety and stress. 2. Testing of the effectiveness of the Cognitive Flexibility Training Programme, which is based on Cognitive-Behavioural approach, on university students. The sample of the study consists of 1063 students attending various faculties of Artvin Çoruh University. In the first phase of the study, the theoretical model set up in order to determine the mediating role of cognitive flexibility in the relationship between childhood traumas and depression, anxiety and stress was analyzed using a simple structural equation model with the aim of determining the relationship. In line with these objectives, Demographic Form, Childhood Trauma Questionnaire-Short Form (CTQ), Depression, Anxiety and Stress Scale (DASS) and Cognitive Flexibility Inventory (CFI) were applied to the students. For the data analysis of the descriptive study, Cronbach's alpha reliability coefficient, McDonald's Omega coefficient, confirmatory factor analysis, Pearson product-moment correlation coefficient technique and Spearman's rank correlation coefficient were used and for the mediation analysis, structural equation model techniques were utilized. SPSS 20, Mplus and Factor software packages were used for the analyses. The research results reveal that cognitive flexibility has a partial mediating role in the relationship between psychological traumas in the childhood period and depression, anxiety and stress levels. In the second phase of the study, an experimental group and a control group, each of which consisted of 14 students from the Faculty of Education in Artvin Çoruh University was established. Under the supervision of Prof. Dr. Hatice Odacı, Cognitive Flexibility Training Programme, consisting of 10 sessions, was applied to the experimental group, which was reduced to 12 students after two members of the group left and there was no procedure applied to the control group. After the CFI was applied to the students as a pretest and posttest, follow up tests were carried out after 1 month and 3 months in order to test the retention of the program applied. In the analysis of the data obtained, t Test and Wilcoxon Signed Ranks Test were used in order to determine the effect of the program. For all the analyses, significance level was set at .05. SPSS 20 software package was used for the analysis of the experimental section. The results of the analysis suggest that cognitive flexibility levels of the students in the experimental group increased at a statistically significant level and this increase was also statistically significant in follow up tests that were applied 1 month and 3 months after the programme. For the control group, no statistically significant difference was found in pretest, posttest and follow up tests. The results obtained from the research reveal that Cognitive Flexibility Training Programme is effective in improving the cognitive flexibility levels of university students. Accordingly, it is assumed that the model and the program investigated in the study may be beneficial for researchers and psychological counselors. The results obtained from the study were discussed in the light of related theoretical explanations and research and some suggestions were made for researchers and practitioners for further research.
Benzer Tezler
- Çocukluk çağı psikolojik travmalarının beliren yetişkinlik döneminde kişilerin psikolojik sıkıntı ve iyi oluş düzeyleri üzerindeki etkilerinin psikolojik sağlamlık teorisi kapsamında incelenmesi
Examining childhood psychological trauma effects on psychological distress and well being on the emerging adulthood sample in the framework of resiliency theory
İLAYDA ÇAVUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
PsikolojiDokuz Eylül ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLAY DİRİK
- Üniversite öğrencilerinde çocukluk çağı travmaları ve travma sonrası stres belirtileri arasındaki ilişkide belirsizliğe tahammülsüzlüğün düzenleyici rolünün incelenmesi
Investigation of the moderating role of intolerance of uncertainty in the relationship between childhood trauma and post traumatic stress symptoms in university students
DUYGU TÜZÜN
- Ergenlerde travmatik yaşantılar ve problemli internet kullanımı arasındaki ilişkide stres ve duygu düzenlemenin rolü
The role of stress and emotıon regulatıon ın the relatıonshıp between traumatıc experıences and problematıc ınternet use among teenagers
LALE UNUR GÜRER
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimErzincan Binali Yıldırım ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA EŞKİSU
- COVID-19 pandemisine bağlı stres düzeyi ile ruhsal belirtiler arasındaki ilişkiye algılanan sosyal destek ve çocukluk çağı travmalarının bu ilişkiye etkisinin incelenmesi
Examination of the impact of childhood trauma and perceived social support on the relationship COVID 19 psychological stress and psychological symptoms
BESTE BODUROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Psikolojiİstanbul Bilgi ÜniversitesiTravma ve Afet Çalışmaları Uygulamaları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ERSİN UYGUN
- Bipolar bozuklukta bağlanma, çocukluk çağı travmaları, disosiyasyon ve aleksitimi arasındaki ilişkiler
The relationship of bipolar disorder with attachment, childhood trauma, dissociation and alexithymia
MEHMET CELAL KEFELİ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2017
PsikiyatriYüzüncü Yıl ÜniversitesiPsikiyatri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDULLAH YILDIRIM