Özelleştirmenin KİT'lerde verimlilik üzerine etkisi -Türkiye şeker sektörü uygulaması-
Impact on productivity at privatization's state economic enterprises
- Tez No: 73911
- Danışmanlar: PROF. DR. BİROL BUMİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1998
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Üretim Yönetimi ve Pazarlama Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 206
Özet
ÖZET Özelleştirme, Türkiye ve dünya ekonomisinde özellikle son 15 yılın ekonomik gündem konularının başında yer almaktadır. 1970'li yıllarda ortaya çıkan ekonomik krizden çıkış yollan aranırken kamu girişimciliğinin artarak devam eden ekonomik sorunların nedeni olduğu fikri ağırlık kazanmıştır. Ekonomik krizi aşmada önerilen çözümlerden biri de kamu ekonomisinin daraltılması, tasfiye edilmesi yani özelleştirme olmuştur. Kamu sektörünün verimsiz oluşunun ekonomide sorunların artması ve kalkınma sürecini olumsuz etkilemesi de göz önünde bulundurulmuş, özellikle 1980'li yıllarda özelleştirme ile ilgili çalışmalar ağırlık kazanmıştır. Gündeme geldiğinden beri üzerinde çeşitli kesimlerde tartışmaların da başladığı özelleştirme için bu tartışmalar hala sürmektedir. Özelleştirme için bu sağlıksız ortamın ortadan kaldırılması için gerekli olan sistemli, ciddi ve bilimle desteklenmiş çalışmaların yapıldığını söylemek güçtür. Özelleştirmenin işletmeler ve ülke ekonomisi üzerindeki etkilerini tarafsız bilimsel çalışmalar ile değerlendirerek uygulamaya geçirmek gerekmektedir. Kamu İktisadi Teşebbüslerinin yeniden yapılandırılması veya özelleştirilmesi için verilecek olan kararlarda bu son derece büyük önem taşımaktadır. Tartışmalar ve uyuşmazlıkların ortadan kaldırılarak özelleştirme konusunda görüş birliğine varılması ülke ekonomisinin kalkınma sürecinin hızlanması açısından da önem taşımaktadır. Bu görüşten hareketle hazırlanan çalışmamızda, Kamu İktisadi Teşebbüsleri, özelleştirme ve özelleştirmenin verimlilik üzerine etkisini şimdiye kadar konuyla ilgili literatürde yer alan çalışmalardan araştırarak ve Türkiye şeker sektöründe de bir verimlilik analizi yaparak inceledik. Kuramsal düzeydeki çalışmalar literatüre dayalı olarak yapılmış, şeker sektörü uygulamasında ise oran analizi yöntemi kullanılarak verimlilik analizi yapılmıştır. Uygulama için İstanbul Sanayi Odası'nın her yıl yayınladığı 500 büyük sanayi firması ile ilgili istatistikler ve11 uygulama kapsamında yer alan kamu ve özel sektöre ait şeker fabrikalarının faaliyet raporları kullanılmıştır. Türkiye'de firmaların mülkiyet şekli ile verimlilik düzeyleri arasındaki ilişkiyi araştıran ampirik çalışmalardan çıkan sonuçlar, verimliliğin mülkiyet şekli ile ilgili olmadığını vurgulamakta ama bununla ilgili özelleştirme öncesi ve sonrası dönemle ilgili karşılaştırmalar yeterli düzeyde yapılmamaktadır. Verimliliğin mülkiyetin özel sektöre geçişiyle arttığı şeklinde bir genelleme yapmak sağlıklı olmayacaktır. Buradan verimliliğin artması ve özelleştirmenin amacına ulaşabilmesi için tek başına mülkiyet değişiminin yeterli olmayacağı sonucunu çıkartmak mümkündür. Çalışmamızın amacı da buradan hareketle belirlenmiş ve şimdiye kadar üzerinde çok az sayıda bilimsel çalışma yapılmış Türkiye şeker sektörü uygulama alanı olarak seçilmiştir. Çalışmamızın içeriğinde öncelikle özelleştirmenin gerçekleştirileceği Kamu İktisadi Teşebbüsleri araştırılmıştır. Birinci bölümde; bu kuruluşların tanımları, tarihçeleri, Türkiye ekonomisinde GSMH, üretim, yatırım, istihdam, hazine ile ilişkiler ve Türkiye dış ticareti yönünden paylan ile bu kuruluşların borçlanma gereği ve diğer bazı göstergelerle ekonomimizdeki yerleri ve önemleri, ayrıca KİT'lerin sorunları üzerinde durulmuştur. KİT'lerin verimliliğini arttırmaya yönelik amaçlar içeren özelleştirme uygulamaları için bu kuruluşların durumlarının ayrıntılı olarak görülüp değerlendirilebilmesi için bu bilgilerin gerekliliği göz önüne alınarak literatüre dayalı bir çalışma yapılmıştır. Özelleştirmenin verimlilik üzerindeki etkilerini belirlemeden önce özelleştirmenin ve verimlilik kavramlarının ayrıntılı açıklamaları ise tezimizin ikinci ve üçüncü bölümlerinde yer almaktadır. Özel sektörde ve kamu sektöründe yer alan şeker fabrikalarının parasal ve fiziksel performans göstergesi olarak işgücü ve sermaye verimliliklerinin hesaplanarak bir sonuca ulaşılabilmesi için konuyla ilgili kavramlar ayrıntılı olarak incelenmiştir.Ill Uygulama alanı olarak seçilen şeker sektörünün fiziksel ve parasal işgücü verimlilikleri ile sermaye verimlilikleri oran analizi yöntemiyle hesaplanmıştır. Bu hesaplamalardan önce şeker sektörünün Türkiye ekonomisindeki yeri, üretim, satışlar, ithalat, ihracat, yatırımlar, personel ve kar-zarar durumu açısından incelenmiştir. Daha sonra kamuya ait olan şeker fabrikaları ile özel şirketlere ait olan şeker fabrikalarının verimlilik hesaplamaları için gerekli olan başlıca finansal verileri İstanbul Sanayi Odası'nın her yıl yayınladığı“500 Büyük Sanayi Firması İstatistikleri”özel sayılarından ve ilgili fabrikaların faaliyet raporlarından alınarak tablolaştırılmıştır. Araştırmamızın sonucunda, kamu sektöründeki şeker fabrikaları ile özel şirketlere ait olan şeker fabrikalarının hesaplanan verimlilik oranları karşılaştırılmıştır. Özel şirketlere ait olan şeker fabrikalarının verimlilikleri özel A.Ş. oldukları yıllar göz önüne alınarak yorumlanmıştır. Sonuç olarak özel şeker fabrikalarının verimliliklerinin kamuya ait şeker fabrikalarına oranla daha iyi durumda olduğu görülmektedir. Özellikle özel A.Ş. olduktan sonra bu fabrikaların verimliliklerini her geçen yıl daha da arttırdıkları gözlenmektedir. Burada belirtilmesi gereken bir nokta da özel şeker fabrikalarının özel A.Ş. oldukları yılda verimliliklerinde düşüşler görülmesidir. Bu durumu yeni yapıya uyum sağlanması aşamasında yaşanan aksamalara bağlamak mümkündür. Özellikle araştırmamızın kapsamındaki son iki yıl olan 1994 ve 1995 yıllarında kamu fabrikalarının verimlilikleri düşüş gösterirken, özel fabrikaların verimlilikleri önemli oranlarda artış göstermiştir. Özel fabrikaların özellikle özel A.Ş. haline geldikten sonra gerçekleştirdikleri faaliyetlerin başarıya doğru yol almasını, bu işletmelerin yeni özel statüsünün bilindiği gibi kamu sektöründen (yönetim, personel, üretim, satış, pazarlama, yatırım ve teknoloji gibi konularda) farklı olmasına bağlayabiliriz.
Özet (Çeviri)
IV SUMMARY Privatization has been taking the first place in the economies of Turkey and the world, especially in the economic agenda subjects of the last 15 years. The view, that state entrepreneurship is the cause for the gradually increasing economic problems, has gained importance when looking for ways out for the economic crisis that has come into existence in the 1970s. One of the solutions suggested to surpass the economic crisis was limitation and liquidation of the state economy, that is, privatization. The fact that state sector's being unproductive causes the increase of problems in economy and affects the development process negatively, is also taken into consideration, and studies related with privatization have gained importance especially in the 1980s. There were discussions on privatization in several sections from the time beginning with its appearance in the agenda; and these discussions are going on yet. It is difficult to say that the systematic, serious and scientifically supported studies, which are necessary for the removal of this unreliable milieu, are carried out. The impacts of privatization on establishments and economy of the country should be evaluated by impartial scientific studies, and then be carried out. This is a matter of great significance for the decisions to be arrived on the restructurization and privatization of the State Economic Enterprises. In our study, which is prepared by taking this point of view as a starting point, we studied the State Economic Enterprises, privatization and privatization's impact on productivity, by making researches on the studies carried out until now, which are having part in the literature related with the subject, and by making an analysis of productivity in the sugar sector of Turkey. Studies on theoretical level are carried out by way of depending on the literature, and in the course of the application of the sugar sector, productivity analysis is carried out via using the method of proportion analysis. Concerning the application, statistics related with the 500 major industrial firms, which are annually published bythe Istanbul Chamber of Industry, and activity reports of the state and private sector sugar factories, which are in scope of the application are used. The results of the empirical studies searching for the relation between the type of ownership and level of productivity of the companies in Turkey, emphasizes that, productivity is not related with the type of ownership; comparisons related with the pre-privatization and post-privatization periods are, however, not made in a satisfactory level. It should not be reliable to make a generalization that productivity increases when ownership passes to the private sector. Therefore, it is possible to reach to a conclusion that, change of ownership only is not sufficient for the increase of productivity and privatization's being successful. The object of our study is determined by taking this as a starting point; and sugar sector of Turkey, on which there exist only a few scientific studies until now, is selected as an application field. Within the contents of our study, State Economic Enterprises which are to be privatized are examined before all else. The first chapter includes; description and brief historical account of these establishments; their parts in the economy of Turkey with regard to gross national product, production, investment, employment, relations with treasury, and foreign trade of Turkey; need of borrowing of these establishments and with some other indexes their place and importance in our economy, besides problems of the State Economic Enterprises [S.E.E]. A study depending on the literature is carried out, in order to help these establishment's conditions being seen in detail and evaluated, since it is necessary for the privatization applications which aim to increase the productivity of the State Economic Enterprises. Detailed explanations of the concepts of privatization and productivity take place in the second and third chapters of our thesis, prior to the determination of privatization's impacts on productivity. Concepts related with the subject is examined in detail in order to come to a conclusion via calculating manpower and capital productivities of the private sector and state sector sugar factories as a monetary and physical performance index.Physical and monetary manpower productivities and capital productivity of the sugar sector, which is selected as an application field, is calculated by the method of proportion analysis. Prior to these calculations, the place of sugar sector in the economy of Turkey is examined from the points of production, sale, export, import, investment, personnel, and profit and loss situation. After that, principal financial data which were necessary for the productivity calculations of sugar factories of state sector and sugar factories of private sector were obtained from the special issues of“The Statistics of the 500 Major Industrial Firms”which is published annually by the Istanbul Chamber of Industry, and were put down into tables. In the conclusion part of our study, calculated production rates of sugar factories of state sector and sugar factories of private sector were compared. Productivity of the sugar factories possessed by the private sector were interpreted by considering the years they were joint stock companies. As a result it is understood that productivity of the private sugar factories are better than the state sugar factories. It is especially observed that their productivity became better and better every new year after they became private joint stock companies. This should also be pointed out that, private sugar factories' productivity considerably decreases in the year it becomes private joint stock company. This may be a result of hitch, experienced in the course of adaptation to the new structure. Especially in the last two years of our study, in 1994 and 1995, productivity of the state factories decrease, while those of the private factories increase considerably. The private factories, especially after they have become joint stock ventures, made progress, which can be explained by their difference from the state sector (especially in management, personnel, production, sale, marketing, investment, and technology).
Benzer Tezler
- Özelleştirme ve Kümaş Kütahya Manyezit İşletmeleri A.Ş.'nin özelleştirme öncesi ve sonrası durumunun karşılaştırılması
Başlık çevirisi yok
MUSTAFA TOPAL
- Özelleştirmenin emek süreçleri üzerindeki etkileri: Seyitömer Termik santrali örneği
The effects of privatisation on the labour processes: The Seyitömer Thermic Power Plant case
GÖKMEN KARSAVRAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
SosyolojiAnkara ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. KURTULUŞ CENGİZ
- Özelleştirmenin çalışan beklentileri açısından değerlendirilmesi ve bir örnek olay incelemesi
The evaluation of privatization in terms of employee expectations and a case study
MUSA ERDOĞAN
- Kitlerin özelleştirilmesinin stratejik analizi ve özelleştirme perspektifinde Kütahya Gübre A.Ş. örneği
Strategic analysis of KIT specialization and in the point of view of specialization to Kütahya Gübre.
MAHMUT CÜNEDİOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
İşletmeDumlupınar ÜniversitesiYönetim ve Organizasyon Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. ORHAN ELMACI
- KİT'lerdeki özelleştirmenin verimlilik ve karlılık üzerindeki etkileri (Çorum Çimento Fabrikası örneği)
Effects of the privatization of public economic enterprise on the productivity and profitability
AHMET ÇAĞLAR