Deprem riskli sosyal konutların katılımcı ve sürdürülebilir kentsel dönüşümü: Güngören-Tozkoparan örneği
Participant and sustainable urban renewal of social housing with earthquake risk: The case of Gungoren-Tozkoparan
- Tez No: 782315
- Danışmanlar: DOÇ. DR. DİLEK YILDIZ ÖZKAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: 11111, Mimarlık, Şehircilik ve Bölge Planlama, 12345, Architecture, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 187
Özet
Kentsel dönüşüm, sosyal konut politikaları ve bunların temelinde yatan insanın yaşam hakkı, günümüzde birbirinden ayrı düşünülemeyecek üç temel kavramdır. Bu tezin amacı, dünyada ve Türkiye'de sosyal sürdürülebilirlik ekseninde en temel insan hakkı olan yaşama ve barınma hakkının, kentsel dönüşüm süreçlerinde nasıl ele alındığının ortaya konması ve süreç içerisindeki temel sorunların tespit edilerek sürdürülebilir ve katılımcı bir kentsel dönüşüm önerisinin sunulmasıdır. Kentsel tasarım, insanı, mekânı ve politikaları birbirine bağlayan ölçekler ve disiplinlerarası bir uzmanlaşma alanıdır. Tam da sorunların ortaya çıktığı bu noktada kentsel tasarımın disiplinlerarası ve çok katmanlı bakış açısına ihtiyaç duyulmaktadır. Sürdürülebilirlik ilkeleri kapsamında sürecin önceden iyi bir şekilde analiz edilmesi, risklerin ortaya konulup ortadan kaldırılması, dayanıklı bir şehir ve toplum inşa edilmesi gerekmektedir. Günümüzde Türkiye'yi bekleyen iki önemli sorun bu tez kapsamında ele alınmıştır: Deprem ve konut sorunu. Bu iki soruna çözüm aracı olan kentsel dönüşüm ve konut politikaları ise tezin ana konusunu oluşturmaktadır. Bu iki sorun ve çözüm araçlarından etkilenen ve yeri geldiğinde sorunun çözümünü de üreten bir diğer önemli konu ise sosyal yapı ve bu sosyal yapının sürdürülebilirliğidir. Tüm bunları birbirine bağlayan ana tema ise katılım olmuştur. Türkiye'nin ve İstanbul'un deprem riski önemli bir gerçektir. Depremi kabul etmek ve önlemler alarak bir doğa olayının bir doğal afete dönüşmesinin önüne geçilmesi gerekmektedir. Bu nedenle kentsel dönüşümün amacına uygun bir şekilde yapılması, yöntemlerinin ve modellerinin belirlenmesi, fiziksel, sosyal ve ekonomik açıdan sürdürülebilirliğin sağlanması önemlidir. Kentsel dönüşüm sürecinde farklı paydaşların süreci farklı değerlendirdikleri görülmektedir. Uzmanların, vatandaşların ve diğer paydaşların iletişim içerisinde olması, birbirinden öğrenmesi, birbirini dinlemesi bu nedenle önemlidir. Depremin ne zaman olacağı belli olmadığı için, zamanla yarışan, akılcı ve kurumların üstünde, herkesi kapsayan politikaların yapılması şarttır. Günümüzde sosyal konut ihtiyacı özellikle İstanbul gibi büyük şehirlerde çok daha fazladır. İstanbul'da üst gelir grubuna yönelik boş konutlar bulunurken, sosyal konuta ihtiyacı olan kişilere yönelik yeterli sosyal konut bulunmamaktadır. Bu tezin altını çizmek istediği bir diğer nokta ise sosyal konut üretimindeki politikaların acilen ele alınması gerektiğidir. Geçmişin aksine günümüzde sosyal konut yalnızca gelir durumuna göre talep edilmemektedir, yurt dışında ve ülkemizde konut satın almak istemeyen, kiralık sosyal konut talebi olan, yaşam tarzı ve bakış açısı farklılaşan yeni bir nesil oluşmaktadır. Dünya değiştiği gibi insanların yaşam alışkanlıkları ve hayattan beklentileri de değişmektedir. Yalnızca bu sebepten dolayı bile sosyal konut, ileride devletlerin önemli bir sorunu olacaktır. Bu nedenle rezerv alanlar üretmektense, mevcut sosyal konut stokunun korunması ya da dönüşüm geçirerek yenilenmesi daha sürdürülebilir ve hızlı olacaktır. Günümüzde dünyada ve Türkiye'de yapılan kentsel dönüşümlerde sorunlar ortaya çıkmaktadır, bu sorunlara çözüm getirebilmek amacı ile tez kapsamında kentsel dönüşüm konusu, sosyal konut politikaları ve sürdürülebilirlik ile birlikte ele alınmıştır. Mekânlar insanları, insanlar da mekânları oluşturmaktadır. İnsan faktörünün denklemden çıkarıldığı bir mekân üretiminden söz etmek mümkün değildir. İnsanın davranışları, yaşam tarzı, alışkanlıkları mekânı şekillendirdiği gibi, aynı zamanda mekânın insana sağladıkları da insanın yaşamını şekillendirmektedir. Günümüzde sosyal sürdürülebilirlik ve katılım, insanların yaşam hakkı üzerinde söz sahibi olabilmelerini sağlamaktan daha ötede ve sürekli gelişen kavramlardır. Yönetişim, kendi kendine tasarlamak, kolektif bilinç ve yerellik günümüzde sosyal sürdürülebilirliği sağlayan önemli alt başlıklardır. Kişilerin, yaşayacakları mekânlarda fikirlerinin olması önemlidir, ancak bu fikirleri uygulayacak konumda bulunmaları, sürece adil bir şekilde dahil olmaları daha önemlidir. Bu da sosyal katılım politikalarının artması ile mümkündür. Yaşam hakkını temel alan sosyal konut politikaları ve sosyal devlet anlayışının hakim olduğu refah devleti politikaları incelenerek günümüz sorunlarına geçmişten öğrenerek ve geliştirerek çözüm önerileri getirilmesi hedeflenmiştir. Türkiye Cumhuriyeti'nde 1950-1980 yılları arasında inşa edilmiş sosyal konutlar dönemin ideolojisini yansıtmaktadır. Günümüzde ise, bu sosyal konutlar fiziksel ve sosyal açıdan bir yıpranma süreci ile karşı karşıyadır. Bu noktada sosyal konutların kentsel dönüşümü konusu gündeme gelmektedir. Kentsel dönüşümün nasıl olması gerektiği, yöntemleri ve çeşitleri bu tez kapamında ele alınmıştır. Dönemin ideolojik kaygısı ile inşa edilen dünyadaki sosyal konutların, günümüzde nasıl bir dönüşüm geçirdiği, dönüşümün aktörlerinin kim olduğu ve katılımcılığın nasıl yapıldığı günceli takip ederek ortaya konmuştur. Türkiye Cumhriyeti'nin konut üretim biçimlerinden biri olan gecekondu önleme bölgelerinin ilk örneği Tozkoparan Sosyal Meskenleri, bu tez kapsamında çalışma alanı olarak seçilmiştir. Bu alanın seçilme nedeni hem sosyal konut politikalarının, hem kentsel dönüşüm sürecinin, hem de sosyal katılımın sorgulanabileceği bir örnek alan olmasıdır. Sosyal yapı, ikinci bir kentsel dönüşüm süreci ile karşı karşıya kalan, daha öncesinde gecekondu bölgelerinden gelen ve devlet tarafından sosyal meskenlere yerleştirilen kişilerden oluşmaktadır. Komşuluk ilişkilerinin ve sosyal bağların kuvvetli olduğu bir yapısı bulunmaktadır. Bir diğer neden ise, eski yapı stokundan dolayı deprem riskli bir alan olması ve kentsel dönüşüme ihtiyaç duymasıdır. Tozkoparan'ın geçirmekte olduğu kentsel dönüşüm süreci, vatandaşlar, uzmanlar ve diğer paydaşlara anket yöntemi ile sorulmuştur. Anket verileri içerik analizi yöntemi ile incelenerek sonuçlar ortaya konulmuştur. Anket sonucunda: Vatandaş ile bir sözleşmenin yapılmaması, katılımcılığın olmaması, dikey bir hiyerarşik yönetim anlayışı, mülkiyet problemi, TOKİ'ye devredilen alanların belirsizliği, düşük yoğunluğun, komşuluk illişkilerinin ve yaşam tarzlarının tehdit altında olması, 1970 dönemi yapılar yerine 1980 dönemi kooperatif yapılarının yoğunlukta olduğu alanların kentsel dönüşüme girmesi ve bu sürece halkın yeterli düzeyde dahil olamaması, Tozkoparan'daki kentsel dönüşüm sürecinde yaşanan başlıca sorunlar olarak tespit edilmiştir. Anket sonucunda yönetişim, hukuk, ekonomi ve eğitim eksenli düşüncelerin ön planda olduğu ortaya çıkmıştır. Tozkoparan'da yaşanan kentsel dönüşümün paydaşlarından çoğunun bilgi düzeyi yüksektir ancak paydaşlar arasında iletişimsizlik olduğu görülmektedir. Tezin sonuç kısmında, yapılan literatür taraması, incelenen yurt dışı örnekleri de dikkate alınarak sürdürülebilir ve katılımcı bir kentsel dönüşüm süreci için yapılması gerekenler önerilmiştir. Tezin sonucunda elde edilen çıkarım, riskli sosyal konutların sürdürülebilir ve katılımcı kentsel dönüşümünü sağlamak için başta vatandaşlar olmak üzere bütün paydaşların bir araya gelmesi, fikirlerini ortaya koyması, tartışması ve konsensusa varması gerektiğidir. Kimin için kentsel dönüşümün yapıldığı iyi kavranmalı, sosyal dokunun ihtiyaçları ve talepleri göz önüne alınmalı, projenin yapım sürecinde vatandaşlara geri dönüşler yaparak projeye revize vermesi sağlanmalıdır. Tez çalışmasının şekillenmesine katkı sağlayan bazı alt soruların cevapları ise şu şekilde olmuştur: Kentsel dönüşüm projeleri sosyal yapının farklılıklarından uzaklaşarak tek bir amaç için bir araya gelmesini sağlamaktadır, yani toplumun kolektif hareket etme refleksini geliştirmesi açısından olumlu bir sonuç vermektedir. Sürdürülebilirliğin sağlanması için benimsenmesi gereken katılım basamakları ve katılım düzeyleri ile kentsel dönüşüm süreçlerinde uygulanan katılım düzeyleri paralel gitmemektedir. Katılımın en yüksek olduğu nokta halkın projenin tasarımının içinde olmasıdır ancak çoğunlukla günümüzdeki kentsel dönüşüm projelerindeki katılım o düzeye ulaşmamaktadır. Kentsel dönüşüm projeleri sosyal dayanışma duygusunu artırmaktadır, bu dayanışma duygusu ile risklere karşı korunmak için kendiliğinden oluşan öğrenme ve öğretme refleksleri de bilgi düzeyini artırmaktadır. Katılım kentsel dönüşümün tüm aşamalarında olmalıdır ancak bu süreci zamana karşı da yönetmek için her paydaşın kendi yetenek ve sorumluluklarını farkına vararak gerektiği zaman gerektiği yerde katılması sağlanmalıdır. Kentsel dönüşüm süreçlerinde her paydaşın adil katılımının sağlanması gerekmektedir. Siyaset ile daha yakın olan yöneticiler, diğer paydaşlar üzerinde güç kurarak süreci olumsuz bir yöne çekmemelidir.
Özet (Çeviri)
Urban renewal, social housing policies and the right to life of human beings are three basic concepts that cannot be separated from each other today. The aim of this thesis is to reveal how the right to live and shelter, which is the most basic human right, is handled in the urban renewal processes on the axis of social sustainability in the world and in Turkey, and to present a sustainable and participatory urban renewal proposal by identifying the main problems in the process. Urban design is a scaled and interdisciplinary field of specialization that connects people, space and politics. At this point where problems arise, an interdisciplinary and multi-layered perspective of urban design is needed. The concept of sustainability is a comprehensive concept with many subtitles. In urban and housing issues, sustainability is discussed together with the concept of resilience. In order for the city to be sustainable, it must be resistant to risks both physically and socially. Risks should be evaluated throughout the whole process, not when they occur, and precautions should be taken before they happen to cities and societies. Especially observed in urban renewal processes; It is an environment of uncertainty and fear caused by the public's inability to dominate the whole process and to obtain information. As earthquake is a risk, citizens' mood and uncertain processes should also be considered as risks. Within the scope of sustainability principles, it is necessary to analyze the process well in advance, to reveal and eliminate risks, and to build a resilient city and society.Two important problems that await Turkey today and in the future are discussed within the scope of this thesis: earthquake and housing problem. Urban renewal and housing policies, which are the means of solving these two problems, constitute the main subject of the thesis. Another important issue that is affected by these two problems and solution tools and that produces a solution when appropriate is the social structure and the sustainability of this social structure. The main theme connecting all these was participation. The earthquake risk of Turkey and Istanbul is an important fact. It is necessary to prevent a natural event from turning into a natural disaster by accepting the earthquake and taking precautions. For this reason, it is necessary to carry out the urban renewal in accordance with its purpose, to determine its methods and models; It is important to ensure physical, social and economic sustainability. It is seen that different stakeholders evaluate the process differently in the urban renewal process. For this reason, it is important for professionals, citizens and other stakeholders to communicate, learn from each other and listen to each other. Since it is not clear when the earthquake will occur, it is imperative that policies that compete with time, that are rational and above the institutions, include everyone. Today, the need for social housing is much higher, especially in big cities such as Istanbul. While there are vacant houses for the upper income group in Istanbul, there is not enough social housing for people in need of social housing. Another point that this thesis wants to underline is the urgent creation of policies in the production of social housing. Contrary to the past, today, social housing is not only demanded according to income status, there is a new generation that does not want to buy housing abroad and in our country, demands rental social housing, and has a different lifestyle and perspective. As the world changes, people's living habits and expectations from life also change. Even for this reason alone, social housing will be an important problem of the states in the future. For this reason, instead of producing reserve areas, the preservation or renewal of the existing social housing stock will be more sustainable and faster. European countries are not suitable for comparison in terms of social housing policies due to the dynamics within them. When comparing European countries with Turkey, it is seen that there is almost no social housing and rental social housing policy in Turkey. While social housing is generally produced in Anatolian cities, housing is used as a real estate tool in metropolitan cities such as Istanbul where housing needs are high, market housing and mass housing are produced instead of social housing. Along with the Early Republican Period in Turkey, when the social state ideology was dominant, many initiatives were made and some implementations were successful. However, after the housing market was mostly left in the hands of the private sector, the increase in luxury housing production for the middle / upper income group caused the social housing policies in Turkey to almost disappear. At this point, leaving the housing market in the hands of the private sector is not evaluated negatively, the part that is evaluated negatively is the weakness of the state's supervisory role in housing production, the indecision and uncertainty in policy making and implementation. Urban renewal is a multidimensional concept with more than one method in the literature. In order for the renewal to be fully realized, it is necessary not only to carry out physical regulation activities, but also to provide renewal in the social and economic field by determining the needs of the people with various analysis methods. The urban renewal process should be handled with the participation of all stakeholders before and after the construction. However, it should not be forgotten that participation is a technical issue. It is clear that not all stakeholders in urban renewal can participate in urban renewal studies from the beginning to the end of the process. It emerges that participation in a controlled manner is required in terms of time, cost and progress of the design. If a demolition decision is required for risky and expired structures, this should be based on mutual communication and trust, where each stakeholder takes responsibility, is informed and informed throughout the process. Today, problems arise in urban renewals in the world and in Turkey, in order to bring solutions to these problems, the subject of urban renewal is discussed together with social housing policies and sustainability in the scope of the thesis. Places create people, and people create spaces. It is not possible to talk about a space production where the human factor is removed from the equation. Behaviors, lifestyles and habits of people shape the space, as well as what the space provides to people shapes people's lives. Today, social sustainability and participation are more than just enabling people to have a say on the right to life and are constantly evolving concepts. Governance, self-design, collective consciousness and locality are important sub-titles that provide social sustainability today. It is important for people to have ideas about the places they will live, but it is more important for them to be in a position to implement these ideas and to be fairly involved in the process. This is possible with the increase of social participation policies.Looking at the examples abroad and in Turkey, it is observed that while multiple parameters were taken into account in the design of social housing in the past, today it is observed that area-based projects where economic concerns and profit are at the forefront. However, urban renewal projects should be handled holistically within the city. By examining the social housing policies based on the right to life and the welfare state policies dominated by the social state understanding, it is aimed to offer solutions to today's problems by learning from the past and developing them. Social housing built between 1950-1980 in the Republic of Turkey reflects the ideology of the period. Today, these social housings are faced with the threat of physical and social deterioration. At this point, the issue of urban renewal of social housing comes to the fore. How urban renewal should be, its methods and types are discussed in this thesis. How the social housing in the world, which was built with the ideological concern of the period, has undergone a renewal, who the actors of the renewal process are and how the participation is made, has been revealed by following the today's developments. The first example of slum prevention zones, which is one of the housing production forms of the Republic of Turkey, Tozkoparan Social Housing has been chosen as the study area within the scope of this thesis. The reason for choosing this area is that it is an exemplary area where both social housing policies, urban transformation process and social participation can be questioned. The social structure consists of people who are faced with a second urban renewal process, who previously came from slum areas and were placed in social housing by the state. It has a structure in which neighborhood relations and social ties are strong. Another reason is that it is an earthquake risky area due to the old building stock and it needs urban renewal. Citizens, professionals and other stakeholders were asked about the urban renewal process that Tozkoparan is going through, by means of questionnaires and interviews. The results were revealed by examining the survey data with the content analysis method. As a result of the survey, some inferences were made about the participatory urban renewal process in Tozkoparan.One of the most important inferences is that those who see themselves as citizens and stakeholders of non-governmental organizations in the urban renewal process refer to themselves as“we”, while they use the word“they”for professionals and administrators. In order to ensure social sustainability, this distinction must first be eliminated and each stakeholder must see himself as the person who has an impact on the decision in this process. As a result of the survey: The main problems experienced in the urban renewal process in Tozkoparan: not making a contract with the citizen, lack of participation, a vertical hierarchical management approach, property problem, uncertainty of the areas transferred to TOKİ, low density, neighborhood relations and lifestyles are under threat, it has been determined that the areas where the 1980 period cooperative structures are concentrated instead of the 1970 period buildings enter into urban renewal and the public cannot be included in this process at a sufficient level. As a result of the survey, it has been revealed that ideas based on governance, law, economy and education are at the forefront. Most of the stakeholders of the urban renewal in Tozkoparan have a high level of knowledge, but it is seen that there is a lack of communication between the stakeholders. In the conclusion part of the thesis, taking into account the literature review and foreign examples examined, what needs to be done for a sustainable and participatory urban transformation process is suggested. The conclusion obtained as a result of the thesis is that all stakeholders, especially citizens, should come together, put forward their ideas, discuss and reach a consensus in order to ensure the sustainable and participatory urban transformation of risky social housing. It should be well understood for whom the urban transformation is done, the needs and demands of the social fabric should be taken into account, and it should be ensured that the citizens give feedback to the project during the construction process of the project. The answers to some of the sub-questions that contributed to the shaping of the thesis were as follows: Urban renewal projects allow the social structure to come together for a single purpose by moving away from the differences of the social structure, that is, it gives a positive result in terms of developing the collective action reflex of the society. The participation steps and participation levels that should be adopted to ensure sustainability and the participation levels applied in the urban renewal processes do not go in parallel. The highest point of participation is that the public is involved in the design of the project, but mostly the participation in today's urban renewal projects does not reach that level. Urban renewal projects increase the sense of social solidarity, and this sense of solidarity and spontaneous learning and teaching reflexes to protect against risks also increase the level of knowledge. Participation should be at all stages of urban renewal, but in order to manage this process against time, each stakeholder should be aware of their own abilities and responsibilities and participate when necessary. It is necessary to ensure the fair participation of every stakeholder in urban renewal processes. Managers who are closer to politics should not take the process in a negative direction by establishing power over other stakeholders.
Benzer Tezler
- Kentsel dönüşüm uygulamaları: Denizli ili örneği
Urban transformation practices: A case of Denizli province
TÜBA ALKAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Kamu YönetimiSüleyman Demirel ÜniversitesiYapı Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET FENKLİ
- Geleneksel turhal konutlarında yerleşim ve cephe özelliklerinin tipolojik analizi
Typological analysis of settlement and facade characteristics in traditional turhal housings
MERVE TALAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MimarlıkEskişehir Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RANA KARASÖZEN
- Reşadiye (Tokat) ilçe merkezinde deprem risk analizi
Earthquake risk analysis in Reşadiye town (Tokat)
İSMAİL BAYRAM
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
CoğrafyaOndokuz Mayıs ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİL İBRAHİM ZEYBEK
- Erdemli (Mersin) ilçesinde yağışlara bağlı olarak gelişen heyelanların incelenmesi
Investigation of the rainfall-induced landslides in Erdemli (Mersin) district
SAVAŞ CEMİL ŞEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Jeoloji MühendisliğiÇukurova ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. TOLGA ÇAN