How loud subversive rationalisation can get: Tak tak, an unlikely case for democratisation of technology from rural Anatolia
Yıkıcı rasyonalitenin çıkarabildiği en yüksek ses: Kırsal Anadolu'dan bir teknolojik demokratizasyon örneği olarak tak tak
- Tez No: 883617
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SEVİL HATİCE BALTALI TIRPAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bilim ve Teknoloji, Science and Technology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilim, Teknoloji ve Toplum Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bilim, Teknoloji ve Toplum Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 123
Özet
Tak tak, kırsal Anadolu'nun küçük ilçelerinde ve kasabalarında bir ya da birkaç ustanın çalıştığı atölyelerde özel olarak yapılan bir tür doğaçlama tarım makinesidir. Bu araçların ana bileşeni, pancar motoru ya da pat pat motoru adı verilen tek silindirli bir içten yanmalı motordur. Pancar motoru, küçük ve mobil bir dizel su pompası motoru olup, yer altı suyu çekmek ve bu su ile tarım arazilerini sulamak amacıyla tasarlanmış ve üretilmiştir. Geçmişte tak taklar için kullanılan motorların önemli bir kısmı Pancar Motor fabrikasında üretilmiş olsa da günümüzde İtalya Lombardini markası lisansıyla Anadolu Motor tarafından üretilen motorlar çok büyük çoğunlukla kullanılmaktadır. Bir tak tak üretmek için, bu motor bir traktör römorkundan devşirme ya da döküm bir gövdenin üstüne yerleştirilir ve aracın neredeyse tüm diğer parçaları hurdalıklardan ve otomobil mezarlıklarından toplanır. Bu araçlar, 1970'lerden beri Orta Anadolu Bölgesi'nin batısında Göller Bölgesi olarak isimlendirilen bölgede üretilmekte olup özellikle Afyonkarahisar, Isparta ve Konya illerinin kesişim bölgesinde yer Alan Çay, Senirkent ve Akşehir ilçelerinde yoğunlaşmaktadır. sanatkarlar bu araçları yaparken pancar motorunu belirgin bir şekilde orijinal amacının dışında kullanmışlardır. Sıklıkla basit bir traktör alternatifi olarak görülen tak tak, aslında çok daha fazlası olabilir mi? Motor, kitlesel üretimin bir ürünüdür ve tasarlandığı belirli bir işlevi yerine getirir. Geleneksel olarak rasyonel olan bu motorun tekerlek döndürebileceği fikrini ortaya atan sanatkarların hikayesi başka bir meseledir. Tak tak'ın icadı, teknik normlara meydan okur ve motorun nasıl rasyonelleştirildiğini değiştirir. Marcuse ve Feenberg, modern teknolojik toplumu, teknik aklın bilimsel kullanımının ötesine geçerek insanlık deneyimini bozduğu ve deneyime kuasi-bilimsel ontolojileri dayattığı gerekçesiyle eleştirirler. Teknolojik biçimlendirilebilirlik, Andrew Feenberg'in“yıkıcı rasyonalizasyon”olarak adlandırdığı bir süreçle bu modern teknik egemenliğe meydan okuyabilir. Su pompası motorunu itki kaynağı olarak kullanan bir alan aracı olan tak tak, altüst edici rasyonalizasyonun açık bir örneğidir ve sadece kapitalist teknolojik hegemonyaya meydan okumakla kalmaz, aynı zamanda Feenberg'in demokratik rasyonalizasyon teorisine yeni olanaklar ve mekansal düşünceler sunar. Bu çalışma, ilk olarak araştırmacıların ilgisini çekmek amacıyla tak takları teknolojik yaratımın çekici bir örneği olarak tanıtmayı hedeflemiştir. Tak takların özelliklerini ve tarihini, ayrıca kırsal Anadolu'da neden bu kadar tercih edildiğini ve yaygın olduğunu tanıtarak bu amaca ulaşılmıştır. Literatür incelemesi bölümü, çalışmanın araştırma ilgileriyle ilişkilendirilebilecek bir anlatı arayışında oluşturulmuştur. Bu araştırmanın metodolojisi, Bilim ve Teknoloji Çalışmaları kapsamında yıkıcı rasyonalizasyon kavramını keşfetmek için anlatı tarzında bir literatür incelemesini içermektedir. Bu inceleme yöntemi, mevcut literatürün niteliksel bir sentezi aracılığıyla konunun kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını sağlamadaki uygunluğu nedeniyle seçilmiştir. Bu çalışma ayrıca, yeniden tasarlanmış su pompası motorlarından oluşturulan doğaçlama tarım araçlarının baskın teknolojik rasyonaliteye nasıl meydan okuyabileceğini ve teknik akıl dışındaki kapsayıcı ve sürdürülebilir uygulamaları nasıl teşvik edebileceğini göstermek amacıyla, tak takları yıkıcı rasyonalizasyon örnekleri olarak tanıtmayı amaçlamıştır. Böylece, tak takların yıkıcı rasyonalizasyon çerçevesinde araştırılmasına yönelik bir öneri sunulmuştur. Kaynakların seçimi, araştırma sorularına olan ilgileri ve yıkıcı rasyonalizasyonun yanı sıra tak taklara uygulanabilirliklerine dair derinlemesine analiz sağlama kapasitesine göre yönlendirilmiştir. Literatür, yıkıcı rasyonalizasyonun anlaşılmasına katkıları ve tak taklara uygulanabilirliği açısından eleştirel bir şekilde değerlendirilmiştir. Araştırma hedefleri, tak takları inceleme amacına yönelik olarak yıkıcı rasyonalizasyonun uygulanabilirliğini değerlendirmek, tak takların etrafındaki teknolojik ve sosyal dinamikleri analiz etmek, yıkıcı rasyonalizasyonu literatür incelemesi ile karşılaştırmak ve birleştirerek tak takları değerlendirme yöntemlerini daha iyi anlamak ve yıkıcı rasyonalizasyonun diğer karşılaştırmalı vakalarını dikkate almaktır. Çalışma, ana vaka olarak sunulan tak takların yanı sıra, aynı yıkıcı rasyonalizasyon çerçevesi kullanılarak incelenebilecek birkaç diğer vakayı da tartışmıştır. Kendin işini kendin yap (DIY) projelerinin insanlarla teknoloji arasındaki nasıl konvansiyonel olandan daha ilginç bir duruma soktuğu düşüncesi oldukça ilgi çekicidir. Ek olarak, Dota isimli oyunun nasıl tamamen farklı bir oyunun, Warcraft III, basit bir haritası olarak yolculuğuna başlayıp oyuncular ve karşılık beklemeyen birkaç geliştirici tarafından gelmiş geçmiş en popüler oyunlardan birisine dönüştüğü de konvansiyonel rasyonalitenin dışına çıkabilecek türden bir örnek. Ayrıca, elektronik baterilerin asıl amaçları olarak bir bateristi ve davul setini taklit etmek üzere üretilip daha sonra punklar tarafından kendi kendine bir anlamı olan önemli ve birçok müzik türü için vazgeçilmez bir enstrüman haline geldiği de yıkıcılık açısından önemlidir. Çalışmadan elde edilen sonuçlar, tak takların yıkıcı rasyonalizasyonu nasıl örneklediği ve yerel tarım uygulamaları ve sosyo-ekonomik koşullar üzerindeki etkileri hakkında ayrıntılı bir anlayış sağlamış, gelecekteki tak tak çalışmaları için daha ayrıntılı bir çerçeve oluşturmuş, teknolojik yeniden işlevlendirmeyi analiz etme çerçevesi olarak yıkıcı rasyonalizasyonun geçerliliğini ve teknolojilerin demokratikleşmesini teşvik etme potansiyelini doğrulamıştır. Tak Tak, teknolojik yenilik, kırsal ve tarım geleneği ile teknolojinin büyüleyici bir karışımını temsil eder. İç Anadolu'daki kırsal toplulukların mevcut teknolojileri ihtiyaçlarına son derece olağandışı bir şekilde uyarlama konusundaki dehasını ortaya koyan bir örnektir. Bu çalışma, Tak Takların teknolojik demokratizasyon ve toplumsal eleştiri tartışmalarındaki önemini vurgulamakla kalmayıp, aynı zamanda sürdürülebilir ve topluluk odaklı teknolojik gelişimin bir modeli olarak potansiyellerini de vurgulamayı amaçlamaktadır. Bu niş ve ilginç eserin tasarımı, üretimi ve kullanımı hakkında, Anadolu'nun çoğu kırsalında bir şekilde görülebilir olan karmaşık niteliklere ışık tutmak için yapılmıştır. Bilim ve Teknoloji Çalışmaları (STS) literatürü ve metodolojileri kullanılarak, Tak Takların teknoloji ve ilerleme hakkındaki geleneksel anlatılara nasıl meydan okuduğu, teknolojinin demokratizasyonu ve kırsal toplulukları güçlendirme potansiyeli hakkında benzersiz bir bakış açısı sunduğu daha fazla keşfedilebilir. Bu, Tak Takları sadece teknolojik ilgi konusu değil, aynı zamanda teknoloji ve yeniliğin sosyo-ekonomik çeşitliliğini hayal etmenin bir sembolü haline getirir.
Özet (Çeviri)
Tak tak is a type of improvised agricultural machinery. Tak taks are exclusively made in rural artisan shops in small Anatolian towns. The main component of a tak tak is a single cylinder internal combustion engine called“pancar motoru”. Pancar motoru is a type of small and mobile diesel water pump engine that is designed and produced for the purpose of draining underground water which is then used to water the crops. In order to build a tak tak, this engine is placed on top of a tractor trailer and almost all other parts of the vehicle are recovered from scrapyards and automobile graveyards. These vehicles have been crafted in the west of Central Anatolia Region since 70's and the craftspeople who made these vehicles clearly have taken the pancar motoru out of its intended purpose independent of any major industrial or technical process. Could Tak tak, which is often considered as a soft replacement for a tractor, can be much more? The engine is a product of mass production. It has a clear-cut function that is it was designed to execute. It is traditionally rational. The craftspeople who came up with the idea this engine can also turn wheels is another story. The invention of tak tak defies norms of the technical and changes how the engine is rationalized. Marcuse and Feenberg criticise modern technological society on the basis of technical reason moving beyond its scientific use, damaging the experience of humanity by imposing quasi-scientific ontologies into experience. Technological malleability can challenge this modern technical hegemony by a process Andrew Feenberg calls subversive rationalization. Tak tak, an improvised field vehicle that uses a water pump engine as the source of propulsion is a clear example of subversive rationalization and not only does it defy capitalist technological hegemony, but tak tak also opens up new possibilities and spatial considerations for Feenberg's theory of democratic rationalization.
Benzer Tezler
- Quest for identity in the contemporary American bildungsroman: Sue Monk Kidd's The Secret Life of Bees, Alice Sebold's The Lovely Bones, and Jonathan Safran Foer's Extremely Loud&Incredibly Close
Çağdaş Amerikan oluşum romanında kimlik arayışı: Sue Monk Kidd'in The Secret Life of Bees, Alice Sebold'un The Lovely Bones, ve Jonathan Safran Foer'in Extremely Loud and Incredibly Close başlıklı romanları
ALİ İLYA
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
Amerikan Kültürü ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiAmerikan Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. M. BARIŞ GÜMÜŞBAŞ
- Underground echoes: The resonance of Persian rap as everyday resistance
Yeraltının yankıları: Gündelik direniş olarak Farsça rap'in rezonansı
NAZANIN OMRI
Doktora
İngilizce
2024
AntropolojiHacettepe ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ METİN BÜYÜKKARAKAYA
- Matematik dersinde otantik öğrenme yoluyla eleştirel düşünme becerisinin geliştirilmesi: Bir eylem araştırması
The development of critical thinking in mathematics classes via authentic learning: An action research
SEVDA DOĞAN DOLAPÇIOĞLU
Doktora
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimÇukurova ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET DOĞANAY
- Woman's aspirations for racial and gender equality in Maya Angelou's works
Kadının ırk ile ilgili hedefleri ve Maya Angelou'nun işlerinde cinsiyet eşitliği
AYMAN HADI SALEH
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
İngiliz Dili ve Edebiyatıİstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesiİngiliz Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERENDİZ ÖZBAYOĞLU
- Türkiye'de kamu borçlanması ve İMF programları
Public borrowing in Turkey and IMF programme
UMUT VOLKAN YÖRÜK