Preparation of articles of association through smart contracts in joint-stock company: A legal view
Anonim şirket esas sözleşmesinin akıllı sözleşmeler aracılığıyla hazırlanması: Hukuki bir bakış
- Tez No: 883856
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MELTEM KARATEPE KAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 133
Özet
Bir şirketin anayasal belgesi niteliğinde olan esas sözleşme, şirketin kuruluş anından fesih tarihine kadar işlerliğini sürdürecek çeşitli hükümleri içerir. Şirketin iç ve dış ilişkileri ile pay sahiplerinin birbirlerine ve şirkete karşı hak, yetki ve yükümlülüklerini düzenler. Esas sözleşmenin hazırlanması, şirket kuruluşuna ilişkin prosedürlerden biridir. Türkiye'deki yasal düzenlemelere göre kuruluş süreci, ana sözleşmenin yazılı hale getirilmesi, kurucular tarafından imzalanması ve imzaların noter tarafından onaylanması ile başlar. Tescil süreci ticaret siciline tescil ile sona erer ve şirket tescille birlikte tüzel kişilik kazanır. Esas sözleşmenin hukuki niteliğine ilişkin çeşitli görüşler mevcuttur. Baskın görüşe göre esasen hukuki işlem niteliğinde olan esas sözleşme akdi olup, tesciline kadar 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun Genel Hükümler başlıklı birinci kısmının kuruluş, butlan, irade beyanlarının geçersizliği ve yorumlara ilişkin hükümleri uygulanabilecektir. Bu çalışmada, şirketin temel ilişkilerini düzenleyen hükümler bütününden oluşan esas sözleşmenin tescilden önce Borçlar Kanuna tabi bir sözleşme niteliğinde olması görüşünden hareketle akıllı sözleşmelerin esas sözleşmeye entegre edilmesi bağlamında bir hukuki değerlendirme yapılmaktadır. Esas sözleşmenin akıllı sözleşme aracılığıyla düzenlenmesiyle kurumsal yönetimde maliyetlerin azaltılması, süreden tasarruf sağlanması, işlemlerin otomatik şekilde gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Türk mevzuatı ve akıllı sözleşmelerin Türk mevzuatına uyumu doğrultusunda hazırlanan bu çalışma, son zamanlarda şirketlerin dijitalleşmesine yönelik artan ilgiye istinaden şirketin temel yapı taşlarını oluşturan esas sözleşmenin nasıl dijitalleştirilebileceğini ve bu süreçte yaşanabilecek sorunları inceleyen bir ön araştırma niteliği taşımaktadır. Tezin ilk bölümünde anonim şirketlerde esas sözleşme hazırlığı incelenmektedir. Esas sözleşmede bulunması gereken hükümler, kanuna aykırı hükümlerin durumu, sözleşmenin kurulma anı, sicile tescilden önce ve sonraki durumlar ele alınacaktır. Mevzuata bakıldığında 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun (TTK) 335. maddesi uyarınca şirket, tescilden önce, kurucuların kanuna uygun olarak düzenleyecekleri esas sözleşmede şirket kurma iradelerini açıklamaları, sermayenin tamamını ödemeyi kayıtsız şartsız taahhüt etmeleri, imzaların noterce onaylanması veya ticaret sicili memuru ya da yardımcısı huzurunda esas sözleşmeyi imzalamaları üzerine kurulur ve ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Tescil, ana sözleşmenin şirket ve tüm hissedarlar için bağlayıcı ve düzenleyici bir belge haline gelmesini sağlar. Ayrıca, esas sözleşmenin tüm hükümlerinin ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilmesiyle birlikte, esas sözleşmenin içeriği üçüncü kişilere açık hale gelir. Ardından esas sözleşmenin tescilinden sonraki objektif ve sübjektif eksikliklerin durumu, TTK'nın 353. Maddesi kapsamında butlan, hak düşürücü süre ve fesih davaları incelenmektedir. Esas sözleşmenin içeriğine ilişkin temel düzenleme TTK'nın 339. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenmiştir. Bu maddede esas sözleşmede yer alması gereken hususlar sayılmıştır. Öte yandan esas sözleşmeye ilişkin bir diğer düzenleme TTK'nın 354. maddesinde yer almaktadır. TTK'nın 340. maddesi kapsamında esas sözleşmenin içeriği, emredici, şarta bağlı ve ihtiyari hükümler ve bu hükümlerde sapabilme durumu değerlendirilmektedir. Esas sözleşmenin içeriğini değiştirmek ve yeni hükümler eklemek veya mevcut hükümleri tamamen veya kısmen kaldırmak için esas sözleşmenin değiştirilmesi gerekir. TTK'nın 452. maddesi, esas sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa, genel kurula esas sözleşmeyi değiştirme yetkisi verir. Aynı maddede bu hakkın kullanımına ilişkin bazı sınırlamalar da öngörülmüştür. Bu bağlamda, esas sözleşme değişikliklerinin kanunda öngörülen şartlara uygunluğu ve kapsamı da ele alınacaktır. İkinci bölümde blok zinciri teknolojisine genel bir bakış ile akıllı sözleşmelerin blok zinciri teknolojisi kullanılarak nasıl uygulandığını kavramak amaçlanmıştır. Temel olarak blok zinciri, işlemlerin ağdaki her bir paydaş tarafından onaylanmasına dayalı olarak çalışan, bu şekilde eklenen bloklarla büyüyen ve değiştirilemez olduğu kabul edilen merkezi olmayan, halka açık bir depolama veri tabanıdır. Blockchain teknolojisi, Satoshi Nakamoto'nun“Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System”adlı makalesi ile gündeme gelmiştir. Merkezi olmayan bir yapıya sahip olan Blockchain teknolojisi, uçtan uca eşler arası bir ağdan oluşmaktadır. Veriler bir merkezde depolanmaz. Dağıtık defter teknolojisi kullanılarak herhangi bir merkezi ortam ya da birim olmaksızın bir işlemin geçerliliğinin ve güvenliğinin sağlanmasıdır. İkinci bölümün blokzincire ilişkin kısmının devamında, bir işlemin blok zinciri ağına eklenmesi, zincirin oluşumu, bloklar ve değişimleri ile veri kaydı kavramlarına değinilecektir. Anahtar bilgilerin bir zincirden diğerine aktarılmasını sağlayan ve ana blok zinciri defterine 'sabitlenmiş' kendi yazılım koduyla ayrı olarak yönetilen defter olan yan zincir hususu ve kullanım alanları açıklanacaktır. Yan zincirlerin kullanımı ile doğabilecek potansiyel faydalar belirtilecektir. İkinci bölümün ikinci kısmında ise akıllı sözleşmeler kavramı açıklanmaktadır. Yirmi yılı aşkın bir süredir varlığını sürdürmekte olan kavram ilk olarak 1996 yılında Nick Szabo tarafından“Smart Contracts: Dijital Piyasalar için Yapı Taşları”adlı makalesinde kullanılmıştır. Akıllı sözleşmeler blok zinciri teknolojisini kullanan uygulamalardandır ve Bitcoin'den sonra blok zinciri teknolojisinin temel özelliklerinden biri olan standartlaştırılmış kurallar özelliğini bünyesinde barındıran ikinci nesil dağıtık defter teknolojisinin bir örneğidir. Akıllı sözleşme, geleneksel bir sözleşmenin, taraflarca üzerinde mutabık kalınan edimlerin otomatik olarak işlerlik kazanmasını sağlayacak kodlardan oluşturulan ve bilgisayar yazılımları aracılığıyla yürütülen kodlara aktarılması olarak tanımlanabilir. Akıllı sözleşmeler bir blok zinciri platformu üzerinde çalışarak program kodunun depolanmasını sağlar. Bu kod, belirli koşulların yerine getirilmesi üzerine sözleşme şartlarının kendi kendine yürütülmesini sağlar. İki tür akıllı sözleşme vardır: zincir içi ve zincir dışı. Zincir içi akıllı sözleşmeler tamamen kendi kendini yürütür ve blok zincirinde saklanır. Zincir dışı akıllı sözleşmeler ise geleneksel anlamda blok zincirinin dışında kurulur. Akıllı sözleşmeler dört aşamadan oluşan bir yaşam döngüsüne sahiptir: oluşturma, dondurma, yürütme ve sonuçlandırma. Oluşturma aşamasında, ilgili taraflar sözleşme şartları ve hükümleri üzerinde anlaşırlar. Müzakere sürecinin ardından hükümler bilgisayar koduna dönüştürülür ve blok zincirine gönderilir. Katılımcılara ait düğümlerin çoğunluğunun devamlılığı dondurma olarak adlandırılır. Akıllı sözleşmenin cüzdan adresine yapılan tüm transferler dondurulur ve düğümler sözleşmenin yürütülmesi için gerekli şartların karşılandığından emin olmak için bir yönetim kurulu gibi hareket eder. Ardından, sözleşme doğrulanır ve yürütülür. Yürütüldükten, saklandıktan ve onaylandıktan sonra, sözleşmenin yaşam döngüsünün son aşaması olan sonuçlandırmaya ulaşılır. Mevcut literatür, teknik ve hukuki tartışmalarda akıllı sözleşmelerin temel özelliklerinin tanımlanmasından yoksundur. Her disiplin akıllı sözleşmelerin farklı bir özelliğini vurgulamaktadır. Bu kapsamda detaylı açıklamalara çalışmamızda yer verilmiştir. Bunun yanı sıra, akıllı sözleşmeler tamamen dijitalleştirilmiştir, birçoğunun yalnızca dijital biçimde var oldukları bilinmelidir. Bu kapsamda esas sözleşmenin bir blok zincirinde saklanması halinde zincirdeki işlemleri denetlemek için güvenilir bir üçüncü tarafa ihtiyaç duyulmayacaktır. Akıllı sözleşmeler, sözleşme kapsamındaki yükümlülüklerin ilgili tarafların herhangi bir müdahalesi veya eylemine gerek olmaksızın yerine getirilebildiği önemli bir özellik sunmaktadır. Akıllı sözleşmeye ilişkin açıklamaların devamında blok zincirinde oluşturulan bir akıllı sözleşmenin değişmezliği üzerinde durulmaktadır. İstisna olarak dışarıdan müdahaleye kapalı olmasına rağmen bazı bilgilerin manuel olarak doğrulanması gerekliliği karşısında Oracle kavramı ele alınmaktadır. Oracle, dış dünyadan gelen bilgileri depolayan ve ileten bireysel bir programdır. Bu kapsamda, blok zinciri tabanlı sistemlerin gerçek dünya personeli veya harici olaylarla etkileşime girmesi için bir araç sağlayarak sözleşmenin gerçek zamanlı olarak değişen koşullara uyarlanmasına olanak tanıması nedeniyle akıllı sözleşmelerin güncellenmesi bakımından kullanım alanı bu kısımda ayrıca değerlendirilmektedir. Diğer bir kısımda ise, geleneksel sözleşmelerin akıllı sözleşmeler karşısındaki durumu ele alınmaktadır. Geleneksel sözleşmelerin bilgisayar kodunda oluşturulan ve merkezi bir otorite olmaksızın bir blok zincirinde saklanan anlaşmalar olan akıllı sözleşmelerle ikame edildikleri için yakında modasının geçeceği düşünülmektedir. Bu doğrultuda akıllı sözleşmelerin geleneksel sözleşmeye nazaran avantajlı yanlarına değinilmekte ve işlem riskini azalttığı, yönetim ve hizmet maliyetlerini düşürdüğü, kurumsal süreçlerin verimliliğini artırmaya yardımcı olduğu noktalar belirtilmektedir. İkinci bölümün son kısmında, akıllı sözleşmelerin yasal anlamda sözleşme olup olmadığı tartışılmaktadır. Bu konudaki farklı görüşler ele alınmaktadır. Bu görüşler doğrultusunda akıllı sözleşmelerin yasal olarak tanınmasının çeşitli bölgelerdeki durumu belirlenmektedir. Yine bu hususta yapılmış akademik çalışmalardaki çıkarımlara yer verilmektedir. Devamında ise akıllı sözleşmenin kurumsal yönetimdeki fonksiyonu, denetim süreçleri gibi yönetişim işlevlerinin faydaları açıklanarak belirli koşullara dayalı olarak önceden tanımlanmış eylemleri yürütmek üzere tasarlanabilecek başkaca kurumsal işlemler için kullanılabilirliği tartışılmaktadır. Bunun yanı sıra, akıllı sözleşmeler kurumlar arası iş birliğini kolaylaştırdığından iş birliğine dayalı işler örneklenmektedir. Üçüncü bölümde, şirket esas sözleşmesinin hazırlanmasında akıllı sözleşmelerin kullanılması birinci ve ikinci bölümde paylaşılan bilgiler doğrultusunda değerlendirilerek bir sonuca ulaşılmaktadır. Bu kapsamda şirket yönetimi bağlamında, akıllı sözleşmelerin kullanımı, ana sözleşmelerin oluşturulmasını ve yürütülmesini kolaylaştırabilir, şeffaflığın artırılması, şirket yönetimi görevlerinin otomasyonu ve dağıtılmış defter teknolojisi aracılığıyla gelişmiş güvenlik gibi faydalar sunabilir. Ayrıca, akıllı sözleşmelerin şirket yönetişimi bağlamında kullanımı, çeşitli sektörlerdeki dijital dönüşüm ve teknolojik ilerlemelerdeki daha geniş eğilimlerle uyumludur. Akıllı sözleşmeler, bilgileri bir blok zincirinde güvenli bir şekilde depolayabilir, güncelleyebilir ve doğrulayabilir ve ana sözleşme de dahil olmak üzere sözleşmeye dayalı anlaşmaları yönetmek için güvenilir ve kurcalamaya karşı korumalı bir yöntem sunar. Tüm bu anlatımlar ışığından esas sözleşmenin akıllı sözleşme olarak blokzincir üzerinden hangi şekillerde hazırlanabileceği, irade beyanları, tarafların sözleşme yapma ehliyetlerinin tespiti ve akıllı sözleşmenin altında yatan program kodu“eğer... o zaman”şeklinde hükümlerin nasıl formüle edileceği tartışılmaktadır. Devamında akıllı sözleşmenin temel işlevi olan otomatik icra noktasında esas sözleşme ve hükümleri değerlendirilmektir. Otomatik icraya konu olabilecek imza, tescil, pay defterine kayıt ve üçüncü kişilere bildirim gibi işlemler bulunmakta olup, bu hususlar üçüncü bölümün farklı başlıkları altında incelenmektedir. Aynı doğrultuda, akıllı sözleşmelerin esas sözleşmede öngörülen şekil şartına uyumlanması ile esas sözleşmede düzenlenen şirketin işletme konusu, şirketin sermayesi, her bir payın itibari değeri, sermayenin ödenme şekli ve şartları, ilk yönetim kurulu üyeleri gibi diğer tüm hükümler açıklayıcı-düzenleyici bir yan ve koruma yükümlülüklerinin icrai nitelikte olmayıp açıklayıcı nitelikte olmasının akıllı sözleşme kapsamında değerlendirilmesi yapılacaktır. Ayrıca şirketlerin esas sözleşmelerinde düzenlenen ilan, mali yıl ve diğer prosedürlerin entegre blokzincir sistemleri ile nasıl kolaylaştırılabileceği ile ilgili akıl yürütülmektedir. Bunun yanı sıra, hükümsüzlük ve kısmi hükümsüzlüğe ilişkin hükümlerin akıllı sözleşme bakımından değerlendirilmesi yapılırken esas sözleşme değişikliklerinin akıllı sözleşmenin esnek olmayan yapısı karşısındaki durumu ele alınacaktır. Son kısımda ise esas sözleşmenin akıllı sözleşme ile hazırlanması halinde karşılaşılabilecek potansiyel sorunlar, teknik sınırlar detaylı olarak incelenmektedir. Esas sözleşmelerin akıllı sözleşmeler aracılığıyla hazırlanması birçok avantaj sağlamakla birlikte akıllı sözleşmenin yapısı gereği birçok teknik soruna da neden olabilmektedir. Ayrıca, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu hükümleri açısından değerlendirmelere de yer verilmiştir. Böylece akıllı sözleşmenin esas sözleşmeyi konu edinmesi halinde verimliliğin hangi başlıklar altında sağlanacağı bu uygulamaya adım adım geçiş süreci daha net bir şekilde değerlendirilecektir. Hem avantajları yönünden hem de dezavantajları yönünden ele alınan gelişmelerle, esas sözleşme odağında kurumsal yönetimin değişimine yönelik bir temel oluşturulmaktır.
Özet (Çeviri)
The articles of association are the constitutional document of the company and contain various provisions that will maintain the functioning of the company from the moment of incorporation until the date of dissolution. It regulates the internal and external relations of the company and the rights, powers, and obligations of the shareholders towards the company and each other. The preparation of the articles of association is one of the procedures for the establishment of a company. According to the legal regulations in Turkey, the incorporation process starts with the drafting of the articles of association, signatures by the founders, and notarization of the signatures. The process ends with registration in the trade registry. With this registration, the company gains a legal personality. There are different opinions regarding the legal nature of articles of association. According to the most widely held opinion, articles of association, which are essentially legal transactions, are contractual. The provisions of the first part of the Turkish Code of Obligations No. 6098, titled General Provisions, regarding the establishment, nullity, invalidity of declarations of intention, and interpretations, may apply until their registration. In this study, a legal evaluation is made in the context of integrating smart contracts into the articles of association, based on the opinion that the articles of association, which are a set of provisions regulating the basic relations of the company, are a contract subject to the Code of Obligations before registration. By regulating the articles of association through smart contracts, it is aimed at reducing costs in corporate governance, saving time, and performing transactions automatically. This study, which has been prepared in line with Turkish legislation and the compliance of smart contracts with Turkish legislation, is preliminary research examining how the articles of association, which constitute the basic building blocks of the company, can be digitised and the problems that may arise in this process, in line with the increasing interest in the digitalization of companies recently.
Benzer Tezler
- Avrupa Merkez Bankası'nın oluşumu, para politikası, uygulama sorunları ve Türkiye etkileri
Formation of European Central Bank, its monetary policy, application problems and its effects on Turkey
ALİ POLAT
- Türkiye'de 1 Mayısların düzenlenmesi ve yönetilmesi
The organization and governance of May days in Turkey / L'organisation et l'administration des 1er Mai en Turquie
ERHAN ÖZŞEKER
Doktora
Türkçe
2021
Siyasal BilimlerGalatasaray ÜniversitesiSiyaset Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİROL CAYMAZ
- Bir pratik olarak işletme kurmak: Türkiye bağlamında hukuki olarak farklı türdeki işletmelerin kurulma süreçlerinin analizi
Establishment of a business as a practice: The analysis of establishment processes of the companies with different legal status
MUSTAFA YOLPAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
İşletmeMuğla Sıtkı Koçman Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERKAN DİRLİK
- Kooperatifler hukukunda çıkma ve çıkarılma
Discharge and exclusion in Cooperatives law
FATMA UYGUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
HukukGalatasaray ÜniversitesiTicaret Hukuku Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TOLGA AYOĞLU
- İnşaat ihalelerinde optimum kâr haddi tespiti için bulanık ? rekabetçi bir teklif stratejisi modeli
Developing a fuzzified competitive bidding strategy model for optimum mark ? up in construction tendering
AYSAN URAN
Doktora
Türkçe
2011
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EKREM MANİSALI