Türkçede ikili çatı sorunu, Türkçe öğretimine yansımaları ve çözüm önerileri
The problem of binary voice in Turkish, its reflections on Turkish teaching and suggestions for solutions
- Tez No: 902983
- Danışmanlar: PROF. DR. YILDIZ KOCASAVAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Türk Dili ve Edebiyatı, Education and Training, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: fiil, çatı, ikili çatı, edilgen fiil, dönüşlü fiil, verb, voice, dual voice, passive verb, reflexive verb
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türkçe Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 490
Özet
Bu araştırmanın amacı,“ikili çatı sorunu”olarak adlandırılan, edilgen ve dönüşlü fiil kategorilerindeki“-(I)l-/-(U)l-”ve“-(I)n-/-(U)n-”eklerinin ortaklığını, bu ortaklığın Türkçe öğretimine yansımasını incelemek, buna bir çözüm önerisi sunmaktır. Bu kapsamda çalışma, bir sorunu tanımlaması ve çözüm önerisi sunması bakımından nitel araştırma desenleri içerisinde“olgubilim”kategorisine girmektedir. Bu doğrultuda çalışmada çatı kategorisi ile arasında sıkı bir bağ bulunan“fiil”,“bir gramer kategorisi olarak çatı”,“Türkiye Türkçesinde çatı kategorisi”ve“ikili çatı”konuları geniş bir yelpazede sunulmuştur. İkili çatının bileşenleri olan edilgenlik ve dönüşlülük kategorileri“artsüremli”ve“eşsüremli”yaklaşımla kapsamlı şekilde ele alınmıştır. Çalışma“Türkçe Sözlük”(TDK, 2023) ve çatı konusunun 8. sınıfta işlenmesi nedeniyle 8. sınıf kademesiyle sınırlandırılmıştır. Bu çerçevede çalışma,“Türkçe Sözlük”(TDK, 2023),“öğretim programı”,“ders/çalışma kitapları”,“merkezî sınav soruları”ve“öğretmen görüşleri”etrafında şekillendirilmiştir. Toplam 1 Türkçe Sözlük (TDK, 2023), 6 öğretim programı, 36 ders/çalışma kitabı, 38 merkezî sınav, 2 öğretmen görüşü alınmıştır. Öğretmen görüşlerinin alınmasında“sistematik örnekleme”yöntemi ve“standartlaştırılmış açık uçlu görüşme”formu kullanılmıştır, tüm verilerin incelenmesinde“içerik analizi”ne başvurulmuştur. Çalışmada“Türkçe Sözlük”ten (TDK, 2023) elde edilenlere göre eklerin ikinci fonksiyonda kullanıldıklarında anlamlarının büyük ölçüde mecazlaştığı; öğretim programlarında edilgen ve dönüşlü fiilin hiçbir zaman aynı kademede verilmediği; 2006 sonrasında dönüşlü fiillerin programdan çıkarılıp“etken fiil”başlığıyla verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ders/çalışma kitaplarında 1981-2006 arasında öğretim programıyla uyumsuzluk gözlenmiş, 8. sınıfta hem edilgen hem dönüşlü fiillerin kitaplarda işlendiğine rastlanmıştır. Bu kapsamda 1981-2006 yılları arasındaki kitaplarda ikili çatı konusuna“dolaylı”olarak gönderme yapıldığı, konuya ilişkin etkinlik ve çeldirici barındıran çoktan seçmeli soruların bulunduğu görülmüştür. 2006-2024 yılları arasındaki kitaplarda ise ikili çatı konusuna ilişkin doğrudan/dolaylı olarak açıklamaya rastlanmamış, kitaplarda çatı etkinliklerinin etken-edilgen fiillerle sınırlandırıldığı gözlenmiştir. Yapılan 38 merkezî sınavdan sadece 1'inde ikili çatı konusuna ilişkin soru saptanmıştır. Öğretmen görüşleri ise“edilgen ve dönüşlü fiillerdeki ek ortaklığının öğrencilerde kafa karışıklığı yarattığı”şeklindedir.
Özet (Çeviri)
The aim of this research is to examine the commonality of the suffixes“-(I)l-/-(U)l-”and“-(I)n-/-(U)n-”in passive and reflexive verb categories, which is called the“dual voice problem”, the reflection of this commonality on Turkish language teaching, and to offer a solution proposal for this. In this context, the study falls into the“phenomenology”category within qualitative research designs in terms of defining a problem and offering a solution proposal. In this direction, the subjects of“verb”,“voice as a grammatical category”,“voice category in Turkish in Turkey”and“dual voice”, which have a close connection with the voice category, are presented in a wide range in the study. Passivity and reflexivity categories, which are the components of the dual voice, are comprehensively addressed with the“diachronic”and“synchronic”approaches. The study is limited to the 8th grade level due to the Turkish Dictionary (TDK, 2023) and the subject of voice being covered in the 8th grade. In this context, the study was structured around the Turkish Dictionary (TDK, 2023),“curriculum”,“course/workbooks”,“central exam questions”and“teacher opinions”. A total of 1 Turkish Dictionary (TDK, 2023), 6 curriculums, 36 course/workbooks, 38 central exams and 2 teacher opinions were obtained. The“systematic sampling”method and the“standardized open-ended interview”form were used to obtain teacher opinions, and“content analysis”was used to examine all data. According to the findings from the Turkish Dictionary (TDK, 2023) in the study, it was concluded that when the suffixes are used in the second function, their meanings become largely metaphorical; passive and reflexive verbs are never given at the same level in the curriculum; and after 2006, reflexive verbs were removed from the curriculum and given under the title of“active verb”. In the textbooks/workbooks, a discrepancy with the curriculum between 1981-2006 was observed, and it was observed that both passive and reflexive verbs were covered in the books in the 8th grade. In this context, it was observed that the subject of the dual voice was referred to“indirectly”in the books between 1981-2006, and that there were multiple choice questions containing activities and distractors related to the subject. In the books between 2006-2024, no direct/indirect explanations were found regarding the subject of the dual voice, and it was observed that the voice activities in the books were limited to active-passive verbs. Only 1 question regarding the subject of the dual voice was identified out of 38 central exams. Teachers' opinions were that“the common affix in passive and reflexive verbs creates confusion in students.”
Benzer Tezler
- A uniform account of personal and impersonal passives in Turkish
Türkçede kişili ve kişisiz edilgen yapıların bütünleşik bir analizi
FURKAN DİKMEN
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
DilbilimBoğaziçi ÜniversitesiDilbilim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BALKIZ ÖZTÜRK BAŞARAN
- Turkish change of state verbs in the inchoative - causative alternation
Türkçe'de durum değişimi bildiren eylemlerin ettirgen – karşı ettirgen çatılar arasında nöbetleşimi
FEYZA BALAKBABALAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2015
DilbilimBoğaziçi ÜniversitesiDilbilim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BALKIZ ÖZTÜRK BAŞARAN
- The anatomy of a force variable modal in Turkish
Türkçede kuvvet değişkenli bir kipin anatomisi
NAZMİYE ÖYÜK
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
DilbilimBoğaziçi ÜniversitesiDilbilim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER FARUK DEMİROK
- Türkçede belirteç işlevli bağımlı cümleler
Başlık çevirisi yok
DUYGU ÖZGE GÜRKAN
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE YILMAZ
- Application of vector space models to detect semantically non-compositional word combinations in Turkish
Türkçede anlamsal birleşimi olmayan kelime gruplarının tespitinde vektör uzay modellerinin uygulanması
LEVENT TOLGA EREN
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİzmir Ekonomi ÜniversitesiFen Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SENEM KUMOVA METİN