Türk halk dansları temel hareket ve kombinasyonlarının laban hareket notasyon (labanotatıon) sistemi ile incelenmesi

Analysis of turkish folk dance basic movements and combinations with laban movement notation system

PDF İndir

Tez No: 922208
Yazar: ALİ ÇETİNKAYA
Danışmanlar: PROF. NİHAL CÖMERT
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Bale ve Dans, Ballet and Dance
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2025
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Performans Ana Sanat Dalı
Bilim Dalı: Geleneksel Danslar Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 307

Özet

Dans, insanlık tarihinin her döneminde ve her kültüründe kendine özgü bir yer edinmiş, evrensel bir ifade biçimi olarak öne çıkmıştır. İnsanların kendilerini ifade etme, iletişim kurma ve anlam yaratma çabalarının bir parçası olan dans, estetik bir performans olmanın ötesinde, toplumsal, kültürel ve inançsal bağlamlarda önemli işlevler üstlenmiş aynı zamanda da gündelik yaşamın ayrılmaz bir unsuru haline gelmiştir. Tarihsel olarak incelendiğinde dansın kökeni; avcılık, tarım ve dini ritüeller gibi temel insan faaliyetleriyle ilişkilendirilmiş; bireysel ve kolektif kimliklerin şekillenmesinde merkezi bir rol oynamıştır. Bedenin ritmik hareketleriyle bir hikâye anlatma, bir duyguyu ifade etme veya bir ideolojiyi temsil etme potansiyeli, dansı hem bireysel hem de toplumsal açıdan önemli kılar. Bu bağlamda dans, öncelikle, kültürel iletişim ve aktarım aracı olarak karşımıza çıkar. Dans, yalnızca derin anlam dünyasıyla değil, aynı zamanda bedensel ifadeyi merkeze alan bir alan olarak da zaman içinde yoğun bir ilgi odağı haline gelmiş ve bir sanat formuna dönüşmüştür. Dansın kültürel iletişim ve aktarım özelliğinin yanı sıra bir sanat dalı olarak devam eden gelişim süreci, aynı zamanda analiz edilebilir ve kayıt altına alınabilir bir disiplin olarak ele alınmasına olanak sağlamıştır. Bu doğrultuda da hareket temelli sistematik çalışmalar başlamıştır. Bu bağlamda, dansın kayıt altına alınması ve arşivlenmesi amacıyla geliştirilen notasyon sistemleri, hareketin soyut ve geçici yapısını kalıcı hale getiren teknik araçlar olarak dikkat çekmektedir. Orta Çağ'dan günümüze kadar farklı dönemlerde geliştirilen çeşitli dans notasyon sistemleri, kültürel hafızanın korunması ve dansın nesiller arası aktarımında kritik bir rol oynamıştır. Özellikle 20. yüzyılda Rudolf von Laban tarafından geliştirilen Labanotation sistemi, dans hareketlerinin detaylı ve sistematik bir şekilde yazıya dökülmesini mümkün kılmıştır. Bu tür sistemler, yalnızca dans hareketlerinin görselleştirilmesi ve dokümantasyonu açısından değil, aynı zamanda dans araştırmalarında analitik yaklaşımların geliştirilmesine de katkı sağlamıştır. Dans notasyonu, koreografik süreçlerin çözümlemesinden dans tarihi araştırmalarına kadar geniş bir yelpazede kullanılarak, dansın bilimsel bir disiplin olarak ele alınmasını desteklemiştir. Bu çalışmanın temel amacı, Türk halk danslarının Labanotation sistemi kullanılarak kayıt altına alınmasıdır. Bu bağlamda, Bar, Halay, Horon, Karşılama ve Zeybek gibi Türk halk danslarının türlerinde hâlihazırda belirlenmiş temel hareketlerin anatomik açıdan detaylı bir şekilde incelenmesi hedeflenmiştir. Çalışma kapsamında, söz konusu dans türlerinde yer alan temel hareket adımları Labanotation sembolleriyle kayıt altına alınmış; böylelikle hem yöresel dansların korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması sağlanmış hem de Labanotation sisteminin Türk halk dansları öğretiminde bir yöntem olarak kullanılması sağlanmıştır. Dolayısıyla bu araştırma, Türk halk danslarının hareket repertuarının bilimsel bir yaklaşımla incelenmesi ve belgelenmesi açısından önemli bir katkı sunmaktadır. Aynı zamanda, Labanotation sisteminin Türk halk dansları bağlamında uygulanabilirliğini ortaya koyarak bu alandaki teorik ve pratik çalışmalara yeni bir perspektif kazandırmayı amaçlamaktadır. Böylece, hem geleneksel dansların kültürel miras olarak korunması hem de dans pedagojisi ve öğretiminde standart bir yöntemin geliştirilmesi yönünde önemli bir adım atılmıştır. Bu çalışma, uluslararası alanda yaygın olarak kullanılan Labanotation sisteminin Türk halk danslarına uygulanabilirliğini araştırmayı amaçlamakta ve bu doğrultuda alana özgün bir katkı sunmayı hedeflemektedir. Hareketin sistematik bir şekilde analiz edilip kayıt altına alınmasını sağlayan Labanotation sistemi, dansın zamansal, mekânsal ve dinamik yönlerini detaylı bir biçimde belgeleyebilme kapasitesiyle, Türk halk danslarının incelenmesi, aktarılması ve korunması açısından önemli bir araç olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, çalışmanın temel motivasyonu, Türk halk danslarının hareket repertuarının bilimsel bir yaklaşımla ele alınarak uluslararası standartlara uygun bir şekilde kayıt altına alınmasıdır. Bu çalışma, Türk halk danslarının sistematik bir şekilde notaya dökülmesine yönelik olarak Türkçe literatürdeki ilk kapsamlı kaynak olma niteliği taşımaktadır. Bu özellik, çalışmayı hem akademik hem de kültürel açıdan öncü bir noktaya taşımaktadır. Labanotation sistemi kullanılarak gerçekleştirilen bu araştırma, Türk halk danslarının zengin hareket repertuarını detaylandırarak, bu alandaki bilgiyi yapılandırılmış bir biçimde sunmayı hedeflemektedir. Böylelikle, geleneksel danslarımızın gelecek nesillere aktarımı kolaylaşacak ve dans mirasımızın korunması için güçlü bir temel oluşturulacaktır. Bunun yanı sıra, bu çalışma, Türk halk danslarının uluslararası platformlarda daha görünür hale gelmesine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Hareketlerin evrensel bir dil olan Labanotation sistemiyle kodlanması, Türk halk danslarının diğer kültürlerle etkileşim kurabilmesini ve danslarımıza yönelik küresel farkındalığın artmasını sağlayacaktır. Ayrıca, bu sistemin dans eğitimi ve koreografik çalışmalar gibi alanlarda kullanılabilirliği, Türk halk danslarının akademik ve sanatsal bağlamda daha geniş bir kitleye ulaşmasına imkân tanıyacaktır. Çalışma dört ana bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümünde; araştırmanın amacı, kapsamı ve önemi ele alınmıştır. Araştırmanın temel hedefi, Türk halk danslarının öğretiminde kullanılabilecek bir yöntem olarak Labanotation sisteminin potansiyelini değerlendirmek ve bu sistemin alana sağlayabileceği katkıları tartışmaktır. Bu doğrultuda, Labanotation sisteminin hareketlerin analiz edilmesi, dokümantasyonu ve sistematik bir şekilde öğretilmesi konularındaki işlevselliği üzerinde durulmuştur. Çalışmanın ikinci bölümünde, dans notasyon sistemlerinin tarihsel gelişimi incelenmiş ve bu bağlamda Labanotation sisteminin tarihsel süreç içindeki yeri ve temel prensipleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Bu bölümde 20. yüzyılın başlarında Rudolf Laban tarafından geliştirilen ve dans notasyonu alanında önemli bir dönüm noktası olan Labanotation sistemi özel bir odakla ele alınmıştır. Bu bağlamda, ikinci bölümde Labanotation'ın temel prensipleri açıklanmış; hareketin yönü, düzlemi, şiddeti, ritmi ve diğer önemli unsurlarının nasıl sembollerle ifade edildiği detaylandırılmıştır. Üçüncü bölümünde; insan vücudunun hareket dinamikleri anatomik bir perspektiften ele alınmış ve bu hareketlerin Labanotation sistemindeki karşılıkları detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Bu bağlamda, hareket unsurları ve işleyişinin Labanotation sembolleriyle nasıl ifade edildiği üzerinde durulmuş; hareketin yönü, düzlemi, ritmi ve enerjisinin sistemdeki temsili detaylandırılmıştır. Böylelikle hareket denklemleri ve vücut bölgelerinin dans hareketlerindeki rolü incelenmiştir. Dördüncü bölümünde, Geleneksel Danslar içinde yer alan Bar, Halay, Horon, Zeybek, Karşılama ve Hora dansları, hali hazırda tespit edilmiş olan hareket pozisyonları ve bu pozisyonlarda kullanılan anatomik hareketleri üzerinden analizleri yapılmıştır. Ayrıca, bu dans türlerinde sıklıkla kullanılan temel hareket kombinasyonlarına yer verilmiş ve bu kombinasyonların Labanotation aracılığıyla nasıl sistematik bir şekilde kaydedilebileceği gösterilmiştir. Bu bölümdeki analizler, hem Türk halk danslarının bilimsel bir perspektifle ele alınmasını hem de bu dansların kayıt altına alınarak korunmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Aynı zamanda, Labanotation sisteminin, Türk halk danslarının öğretimi, aktarımı ve araştırılmasında etkili bir yöntem olarak kullanılabileceği vurgulanmıştır. Elde edilen bulgular, Labanotation sisteminin Türk halk danslarının öğretiminde kullanılabilir bir yöntem olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Bu sistem, dans adımlarını ve hareketlerini sistematik bir şekilde kayıt altına almayı mümkün kılarak, yalnızca dansların özgün yapılarının korunmasına değil, aynı zamanda bu değerli kültürel mirasın gelecek kuşaklara aktarılmasına da katkı sağlamaktadır. Bunun yanı sıra, Labanotation'ın evrensel yapısı, Türk halk danslarının uluslararası düzeyde daha fazla tanınmasına ve bu alanda küresel bir görünürlük kazanmasına olanak tanımaktadır. Aynı zamanda labanotation sisteminin Türk halk danslarına uyarlanabilirliğini göstererek hem dans eğitimi hem de koruma çalışmaları için önemli bir metodolojik araç sunduğunu göstermektedir. Ayrıca, çalışma koreoloji (dans bilimi) alanında çalışan araştırmacılar için yeni bir perspektif sunmakta ve Türk halk danslarının uluslararası dans literatüründe daha fazla yer bulmasını desteklemektedir. Bu durum, sadece geleneksel dansların korunması açısından değil, aynı zamanda kültürler arası diyaloğun güçlenmesi ve Türk halk danslarının küresel sanat sahnesindeki konumunun pekişmesi açısından da büyük önem taşımaktadır. Sonuç olarak, Labanotation sistemi, Türk halk danslarının akademik ve pratik düzeyde öğretimi, analizi ve aktarımı için önemli bir araç olarak değerlendirilmektedir. Bu sistem, dans hareketlerini sistematik bir şekilde kayıt altına alarak hem geleneksel dansların özgün yapılarının korunmasını hem de bu değerli kültürel mirasın bilimsel bir temelde ele alınmasını mümkün kılmaktadır. Labanotation, dansın sadece kültürel bir ürün ya da bir sanat formu olarak değil, aynı zamanda bilimsel yöntemlerle analiz edilebilir ve aktarılabilir bir disiplin olarak değerlendirilmesine olanak sağlar. Çalışmanın sonlandırılmasıyla literatürdeki önemli bir boşluk doldurulmuş ve Türk halk dansları üzerine gerçekleştirilen araştırmalar için kapsamlı bir kaynak kazandırılmıştır. Bu araştırmanın, alanda yapılacak yeni çalışmalara öncülük etmesi ve Labanotation sisteminin Türk halk dansları bağlamında uygulanabilirliğini daha geniş bir perspektifte ele alan akademik araştırmalara ilham kaynağı olması beklenmektedir. Aynı zamanda, bu çalışmanın geleneksel Türk danslarının evrensel dans literatüründeki yerini güçlendirmesi ve kültürel mirasın sürdürülebilirliğine katkıda bulunması yönündeki hedefi, dans bilimi ve eğitimine yönelik önemli bir katkı sunmaktadır.

Özet (Çeviri)

Dance Dance has gained a unique place in every period and culture of human history and has come to the fore as a universal form of expression. As a part of people's efforts to express themselves, communicate and create meaning, dance, beyond being an aesthetic performance, has assumed important functions in social, cultural and religious contexts and has become an integral element of daily life. When analyzed historically, the origin of dance is associated with basic human activities such as hunting, agriculture and religious rituals, and has played a central role in shaping individual and collective identities. The potential to tell a story, express an emotion or represent an ideology through the rhythmic movements of the body makes dance both individually and socially significant. In this context, dance appears primarily as a means of cultural communication and transmission. Dance has become a focus of intense interest over time, not only for its deep world of meaning, but also as a field that focuses on bodily expression, and has transformed into an art form. In addition to its cultural communication and transmission features, the ongoing development process of dance as an art form has also it to be considered as a discipline that can be analyzed and recorded. In this direction, movement-based systematic studies have begun. Efforts to transform dance into a scientific written form have been of great importance for the preservation, transmission and revitalization of movements throughout history. In this context, notation systems developed to record and archive dance stand out as technical tools that make the abstract and temporary structure of movement permanent. Various dance notation systems developed in different periods from the Middle Ages to the present day have played a critical role in the preservation of cultural memory and the transmission of dance between generations. Especially the Labanotation system developed by Rudolf von Laban in the 20th century made it possible to transcribe dance movements in a detailed and systematic way. Such systems have contributed not only to the visualization and documentation of dance movements, but also to the development of analytical approaches in dance research. Dance notation has been used in a wide range of fields, from the analysis of choreographic processes to the study of dance history, supporting the treatment of dance as a scientific discipline. Therefore, dance notation systems have become an indispensable tool for both artistic production and academic research. The main purpose of this study is to record Turkish folk dances using the Labanotation system. In this context, it is aimed to examine in detail the basic movements of Turkish folk dances such as Bar, Halay, Horon, Karşılama and Zeybek from an anatomical point of view. Within the scope of the study, the basic movement steps in these dance types were recorded with Labanotation symbols; thus, both the preservation and transmission of local dances to future generations was ensured and the Labanotation system was used as a method in teaching Turkish folk dances. Therefore, this research makes an important contribution in terms of examining and documenting the movement repertoire of Turkish folk dances with a scientific approach. At the same time, it aims to bring a new perspective to the theoretical and practical studies in this field by revealing the applicability of the Labanotation system in the context of Turkish folk dances. Thus, an important step has been taken towards both the preservation of traditional dances as cultural heritage and the development of a standardized method in dance pedagogy and teaching. This study aims to investigate the applicability of the Labanotation system, which is widely used internationally, to Turkish folk dances and aims to make a unique contribution to the field in this direction. The Labanotation system, which enables the systematic analysis and recording of movement, is considered to be an important tool for the study, transmission and preservation of Turkish folk dances with its capacity to document the temporal, spatial and dynamic aspects of the dance in detail. In this context, the main motivation of this study is to record the movement repertoire of Turkish folk dances with a scientific approach in accordance with international standards. This study is the first comprehensive source in the Turkish literature for the systematic notation of Turkish folk dances. This feature makes this study a pioneer both academically and culturally. This research, which was carried out using the Labanotation system, aims to present the information in this field in a structured manner by detailing the rich movement repertoire of Turkish folk dances. This will facilitate the transmission of our traditional dances to future generations and create a strong foundation for the preservation of our dance heritage. In addition, this study aims to contribute to making Turkish folk dances more visible on international platforms. The coding of movements with the Labanotation system, a universal language, will enable Turkish folk dances to interact with other cultures and increase global awareness of our dances. In addition, the usability of this system in areas such as dance education and choreographic studies will allow Turkish folk dances to reach a wider audience in academic and artistic contexts. The study consists of four main parts: In the first chapter, the purpose, scope and importance of the research are discussed. The main objective of the research is to evaluate the potential of the Labanotation system as a method that can be used in the teaching of Turkish folk dances and to discuss the contributions that this system can make to the field. In this direction, the functionality of the Labanotation system in analyzing, documenting and systematically teaching movements is emphasized. In the second part of the study, the historical development of dance notation systems is examined and in this context, the place of the Labanotation system in the historical process and its basic principles are discussed in detail. In this part, the Labanotation system, which was developed by Rudolf Laban in the early 20th century and was an important turning point in the field of dance notation, is discussed with a special focus. In this context, the second chapter explains the basic principles of Labanotation and details how the direction, plane, intensity, rhythm and other important elements of movement are expressed in symbols. In the third chapter, the movement dynamics of the human body are discussed from an anatomical perspective and the equivalents of these movements in the Labanotation system are explained in detail. In this context, the elements of movement and how they are expressed in Labanotation symbols are emphasized; the representation of the direction, plane, rhythm and energy of movement in the system is detailed. Thus, the equations of motion and the role of body parts in dance movements are analyzed. In the fourth section, Bar, Halay, Horon, Zeybek, Karşılama and Hora dances, which are included in Traditional Dances, were analyzed through the movement positions already determined and the anatomical movements used in these positions. The equivalents of the basic movements of these selected dance types in the Labanotation system are shown; basic elements such as the direction, plane, etc. of the movements are expressed with symbols. In addition, the basic movement combinations frequently used in these dance genres are included and it is shown how these combinations can be recorded systematically through Labanotation. The analyses in this chapter aim both to provide a scientific perspective on Turkish folk dances and to ensure that these dances are recorded and preserved. At the same time, it is emphasized that the Labanotation system can be used as an effective method in the teaching, transmission and research of Turkish folk dances. The findings clearly show that the Labanotation system is a useful method for teaching Turkish folk dances. By making it possible to systematically record dance steps and movements, this system contributes not only to the preservation of the original structures of the dances, but also to the transfer of this valuable cultural heritage to future generations. In addition, the universal nature of Labanotation allows Turkish folk dances to be recognized more internationally and gain global visibility in this field. It also demonstrates the adaptability of the Labanotation system to Turkish folk dances and shows that it offers an important methodological tool for both dance education and conservation studies. In addition, the study provides a new perspective for researchers working in the field of choreology (dance science) and supports Turkish folk dances to find more space in the international dance literature. Thanks to the Labanotation system, the movement repertoire and aesthetic values of Turkish folk dances are brought into the universal dance literature and facilitate the communication of these dances with different cultures. This situation is of great importance not only for the preservation of traditional dances, but also for strengthening intercultural dialogue and consolidating the position of Turkish folk dances on the global art scene. In conclusion, the Labanotation system is considered to be an important tool for the teaching, analysis and transmission of Turkish folk dances at academic and practical levels. By systematically recording dance movements, this system makes it possible both to preserve the original structures of traditional dances and to address this valuable cultural heritage on a scientific basis. Labanotation allows dance to be considered not only as a cultural product or an art form, but also as a discipline that can be analyzed and transferred through scientific methods. In addition to its artistic form, being a scientific field offers great potential for dance education and cultural heritage management. With the finalization of the study, an important gap in the literature has been filled and a comprehensive resource has been provided for research on Turkish folk dances. By detailing the rich movement repertoire of Turkish folk dances, the study has taken an important step towards increasing the visibility of these dances at national and international level. In addition, this analysis with the Labanotation system allows Turkish folk dances to gain a stronger place in the international dance literature This research is expected to pioneer new studies in the field and inspire academic research that addresses the applicability of the Labanotation system in the context of Turkish folk dances in a broader perspective. At the same time, the aim of this study to strengthen the place of traditional Turkish dances in the universal dance literature and contribute to the sustainability of cultural heritage is an important contribution to dance science and education.

Benzer Tezler

Tez No
698866
Ardahan halk dansları üzerine bir araştırma
A research on Ardahan folk dances
SELAMİ AKIŞ
Doktora
Türkçe
2021
Halk Bilimi (Folklor)Ardahan Üniversitesi
Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDOĞAN ALTINKAYNAK
PROF. DR. BÜLENT KURTİŞOĞLU
Tez No
885893
Türkiye radyo televizyon kurumu ve İzmir ili Menemen ilçesi örneğinde geçmişten günümüze zeybek ezgilerine asma davul eşliği
Asma davul accompaniment to zeybek melodies from past to present: a case study of turkish radio and television corporation and Menemen district in İzmir province
REMZİ NEHİR ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Müzik Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
Geleneksel Türk Müzikleri Ana Sanat Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ONER UZUN
DOÇ. DR. SERKAN ÇELİK
Tez No
825406
Beden ve hareket antropolojisi bağlamında Anadolu halk danslarının incelenmesi
Analyzing Anatolian folk dances within the context of anthropology of the body and movement
MURAT SÖNMEZ
Doktora
Türkçe
2023
Antropoloji Dokuz Eylül Üniversitesi
Sahne Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. SİBEL ERDENK
Tez No
206897
Orff yaklaşımı çerçevesinde ilköğretim I. kademesinde müzik ve hareket eğitimine başlangıç için bir model önerisi
Başlık çevirisi yok
ATİLLA COŞKUN TOKSOY
Doktora
Türkçe
2006
Eğitim ve Öğretim İstanbul Teknik Üniversitesi
Müzikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. Ş. ŞEHVAR BEŞİROĞLU
Tez No
638206
Kapadokya'da turizm ve kültür ılişkisi bağlamında halk dansları: Nevşehir örneği
Folk dances in the context of the relationship betveen tourism and culture in Cappadocia: the case of Nevşehir
İSMAİL SÖZLEŞEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Turizm Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Kültürel Miras ve Kültür Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ADEM ÖGER

Geri Dön