Ümit Deniz'in Murat Davman karakterli 'Telif' polisiye serisinin çeviribilim bağlamında değerlendirilmesi
An analysis of Ümit Deniz's 'Original' Murat Davman crime fiction series within the context of translation studies
- Tez No: 922533
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE BANU KARADAĞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Batı Dilleri ve Edebiyatı, Mütercim-Tercümanlık, Western Linguistics and Literature, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Diller ve Kültürlerarası Çeviribilim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 293
Özet
Ümit Deniz tarafından 1956-1974 yılları arasında kaleme alınan Murat Davman karakterli 'telif' polisiye serisi Türk edebiyat ve kültür dizgesine özgün bir seri olarak sunulmasına rağmen, serinin Mickey Spillane'in Mike Hammer serisiyle benzerlik taşıdığı ileri sürülmüş ve bu sebeple seri 'yerli taklit' ve 'adaptasyon' iddialarıyla gündeme gelmiştir. Söz konusu iddialar, Deniz'in çeşitli polisiye yazarlardan Türkçeye çevirdiği romanları da taklit ve/ya adapte edip etmediği yönünde kuşku uyandırmıştır. Bu bağlamda, çalışmanın amacı, Murat Davman karakterli telif polisiye serisi üzerine bütünleyici ve betimleyici-açıklayıcı bir inceleme yapmak, böyle bir incelemeden elde edilecek sonuçları adaptasyon çalışmaları disiplinindeki fikirlerden de faydalanarak çeviribilim alanındaki (yeni) kavram(lar) çerçevesinde tartışmak ve bu yolla Türk çeviri polisiye tarihine ışık tutmaktır. Bu doğrultuda yapılan inceleme, ana karakterler, yan karakterler, karakterler arasındaki ilişki, olay örgüsü ve konu, göndermeler, tür ve üslup ve yan metin basamaklarını takip ederek metinsel ve yan metinsel (Genette, 1997) düzlemde gerçekleştirilmektedir. Çalışmanın yöntemsel çerçevesini, Itamar Even Zohar'ın (1990; 2008; ty.) Çoğuldizge kuramı, Gideon Toury'nin (1982; 2008; 2012) Betimleyici Çeviri Araştırmaları ve Patrick Cattrysse'nin (2014) Betimleyici Adaptasyon Araştırmaları oluşturmaktadır. Çalışmanın kavramsal çerçevesinde ise taklit ve adaptasyon kavramları özgünle ilişkisel şekilde tartışmaya açılmakta ve taklit çeviri (Chan, 2003; 2016), genel adaptasyon (Bastin, 2020) ve gizli çeviri (Toury, 2012) kavramlarına odaklanılmaktadır. Seriyi disiplinlerarası bir kavşakta ve kendi bağlamı içinde inceleyen çalışmanın sonucunda, serinin Mike Hammer serisi ve diğer romanlarla pek çok açıdan benzerlik taşıdığı tespit edilmiş, fakat aynı zamanda onlardan farklılıklarının bulunduğu da saptanmıştır. Deniz'in dizgedeki Hammer patlaması sebebiyle ve polisiye çevirileri deneyimiyle Hammer ve diğer romanlara benzer bir seri ortaya çıkardığı, ancak çevirilerinden aldığı cesaret ve yerli polisiye roman üretme konusunda yetersiz olan dizgedeki boşluğu doldurmak amacıyla onlardan farklılıklar da içeren telif bir seri kaleme aldığı fark edilmiştir. Taklit, adaptasyon ve çeviri yoluyla metinlerarası ancak özgün bir seri yaratan Deniz'in, yabancı karakterleri dönemin milliyetçi ideolojisiyle uyumlu şekilde Türk toplum ve kültürüne özgü özelliklerle harmanlayarak Türk bir gazeteci-dedektif/ajana dönüştürdüğü gözlemlenmiştir. Buradan hareketle, serinin hem bir 'taklit çeviri,' 'genel adaptasyon,' 'gizli çeviri,' 'yarı-çeviri' ve 'çeviri-gibi' bir eser ve 'metinlerarasılık' olarak hem de 'özgün' bir seri olarak değerlendirilebileceği ileri sürülmüştür.
Özet (Çeviri)
The Murat crime fiction series, authored by Ümit Deniz between 1956 and 1974, was presented to the Turkish literary system as an 'original' work; however, it was proposed that the series shares similarities with Mickey Spillane's Mike Hammer series and thus was claimed to be a 'local imitation' and 'adaptation.' These claims have aroused suspicion whether Deniz also imitated and/or adapted the novels he translated into Turkish from several crime fiction authors. In this context, the aim of this study is to carry out an overarching and descriptive-explanatory analysis on the Murat Davman series, to discuss the results obtained from the analysis from the framework of (new) concept(s) in the field of translation studies, while also drawing on the ideas in the field of adaptation studies, and thus to shed light on the Turkish translated crime fiction history. To this end, the analysis, focusing on main characters, side characters, relationship between characters, plot and theme, references, genre and styles of the authors, and paratexts, is carried out on the textual and paratextual levels (Genette, 1997). Itamar Even Zohar's (1990; 2008; ty.) Polysystem theory, Gideon Toury's (1982; 2008; 2012) Descriptive Translation Studies, and Patrick Cattrysse's (2014) Descriptive Adaptation Studies constitutes the methodological framework of the study. In the conceptual framework of the study, the concepts of imitation and adaptation are brought into question in relation to the concept of original, and the concepts of imitative translation (Chan, 2003; 2016), global adaptation (Bastin, 2020), and concealed translation (Toury, 2012) are explored. The study, analysing the series at an interdisciplinary crossroads and in its own context, demonstrates that it bears resemblance in many aspects to the Mike Hammer series and other novels; however, it also displays differences from them. The study indicates that, due to the popularity of the Hammer series and his translation experiences as a crime fiction translator, Deniz created a series like the Hammer series and other novels yet wrote an original series distinct from them owing to the courage taken from the above-said translation experiences and the gap within the Turkish literary system, which was insufficient to produce local crime fiction novels. It is observed that Deniz, creating an intertextual but an original series through imitation, adaptation, and translation, transformed foreign characters into a Turkish journalist-detective/agent by integrating features unique to Turkish culture/society, in compliance with the nationalist ideology of the era. Within this context, the study argues that the series presents an example of an 'imitative translation,' 'global adaptation,' 'concealed translation,' 'semi- and quasi-translation,' and 'intertextuality,' while also being an 'original' work.
Benzer Tezler
- Türk polisiye edebiyatı temsilcisi Ümit Deniz'in polisiye romanlarında kurgu
Fi̇cti̇on in dedecti̇ve novels of representati̇ve of Turki̇sh whodni̇t li̇terature Ümi̇t Deni̇z
EMRAH BAĞSIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıMersin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NESRİN CANBEK MEGİ
- Türkiye'de tefrika polisiye romanlarda siyasal kültür motiflerinin irdelenmesi: 'Ümit Deniz' örneği
Researcing political culture motifs in serial detective novels in turkey: 'Ümit Deniz' case
GÖKHAN DEMİRKOL
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
GazetecilikGazi ÜniversitesiGazetecilik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİLGÜN GÜRKAN PAZARCI
- Transkritik bir ısı pompasının performansının ıot sistem ile izlenmesi
Monitoring the performance of a transcritical heat pump with an iot system
ÜMİT MURAT GÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Makine MühendisliğiIsparta Uygulamalı Bilimler ÜniversitesiMakine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. ARİF EMRE ÖZGÜR
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZDEMİR DENİZ
- Erken Hristiyan ve ilk Bizans resim ve kabartma sanatında kaynak ve okullar (2 cilt)
Sources and school of painting and sculpture during the early Christian and first Byzantine period
AHMET MEHMET KİPMEN
- Archaeometric analyses of mural paintings from ancient side (Antalya) Theatre Gallery M
Antik Side (Antalya)Tiyatrosu M Galerisi duvar resimlerinin arkeometrik analizleri
SAADET KAYMAZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
ArkeometriOrta Doğu Teknik ÜniversitesiArkeometri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÜMİT ATALAY
DOÇ. DR. ALİ AKIN AKYOL