Öğretmen yetiştirme politikalarının demokratik vatandaşlık yetkinlikleri bağlamında değerlendirilmesi
An evaluation of teacher training policies in the context of democratic citizenship competencies
- Tez No: 933434
- Danışmanlar: PROF. DR. DİDEM KOŞAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 507
Özet
Bu araştırmanın amacı, öğretmen yetiştirme politikalarını demokratik vatandaşlık yetkinlikleri açısından değerlendirmek ve politika belgelerindeki vatandaş yetkinliklerinin gerçek hayata yansımalarını irdelemektir. Bu genel amaç doğrultusunda ulusal politika belgelerinde demokratik vatandaşlık yetkinliklerinin ele alınış biçimine, akademisyenlerin“demokratik vatandaş”kavramını anlamlandırma şekline, öğretmen adaylarının sergiledikleri demokratik vatandaşlık yetkinliklerine, geçmişten günümüze öğretmen adaylarının demokratik vatandaşlık yetkinliklerinde yaşanan değişime ve öğretmen adaylarına demokratik vatandaşlık yetkinliklerinin kazandırılmasında karşılaşılan engellere ışık tutulmaktadır. Mevcut araştırmanın sonuçları öğretmen yetiştirme politikalarında arzulanan vatandaş profili ile öğretmen adaylarının demokratik vatandaşlık yetkilikleri arasındaki farklılıkları ortaya koyması bakımından önem arz etmektedir. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı araştırma, fenomenolojik desen kapsamında doküman analizi ve görüşme teknikleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu eğitim fakültelerinde görev yapmakta olan akademisyenler oluşturmaktadır. Katılımcıların belirlenmesinde ölçüt örnekleme ve maksimum çeşitlilik örneklemesi yönteminden yararlanılmıştır. Veri toplamada kullanılan araçlar eğitim politikası belgeleri ile yarı yapılandırılmış görüşme formudur. Araştırmada kullanılan politika belgeleri“MEB Şura Kararları”,“Kalkınma Planları”, Hükümet Programları“ Öğretmen Strateji Belgesi”,“2023 Vizyon Belgesi”,“Orta Vadeli Program”ve Öğretmen Meslek Kanunu“dur. Verilerin toplanması ve analizi sürecinde QCAmap Nitel İçerik Analizi Programı ile MAXQDA Nitel Veri Analizi Programı kullanılmıştır. Veri toplama araçlarının geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında uzman incelemesi, meslektaş teyidi ve katılımcı onayına başvurulmuştur. Bulgular literatüre dayalı olarak tartışılmıştır. Araştırma sonuçları, öğretmen yetiştirme politikalarının demokratik vatandaşlık yetkinlikleri açısından, öncelikle, yurttaşlık bilinci, millî kimlik, demokrasiye ve insan haklarına bağlılık, görev ve sorumluluk duygusu gibi değerlere odaklandığını göstermektedir. Küresel vatandaşlık, kültürel çeşitlilik ve aktif katılım gibi yetkinlikler politika belgelerinde daha az vurgulanırken, eleştirel düşünme, karar verme becerisi ve insan haklarına yönelik bilgi sahibi olma ile ilgili yetkinliklerin daha geri planda ele alındığı ortaya çıkmıştır. Politika belgelerinde hedeflenen öğretmen adayının vatandaş profili, topluma uyum ve katkı sağlayan, milli kültürü koruyarak gelecek nesillere aktaran, demokratik değerlere ve küresel vatandaşlık duygusuna toplumsal fayda açısından sahip olan bireylerdir. Türkiye'de öğretmen yetiştirme politikalarında demokratik vatandaşlığın, Cumhuriyetçi Vatandaşlık Söylemi, Katılımcı Vatandaşlık ve Uyarlayıcı Vatandaşlık yaklaşımıyla şekillendiği anlaşılmaktadır. Bu husus, ülkemizde milli değerlerin muhafazasını, toplumsal dayanışma ve bütünlüğü teşvik ederken, bireylerin özerkliğini, eleştirel düşünme kapasitelerini ve aktif katılımını sınırlandırmaktadır. Diğer yandan, akademisyenlerin demokratik vatandaşlık tanımları hem politik hem de toplumsal süreçlerde yer almayı önemli bulmaları, liderlik özelliklerini öne çıkarmaları itibariyle daha ziyade Katılımcı Vatandaş modelinden; bireysel hak ve özgürlükleri vurgulamaları, eleştirel düşünmenin altını çizmeleri, iletişimi önemsemeleri sebebiyle ise Bireyci Vatandaşlık ve Liberal Vatandaşlık anlayışından izler taşımaktadır. Ayrıca, öğretmen adaylarının sahip oldukları vatandaşlık yetkinlikleri, bireysel sorumlulukları yerine getirme ve toplumun düzenine katkıda bulunma, kanunlara ve toplumsal kurallara uygun davranma gibi unsurları yansıtması sebebiyle Şahsen Sorumlu Vatandaş Modeli, Sivil Cumhuriyetçi Vatandaşlık ve Uyarlayıcı Vatandaşlık türlerini yansıtmaktadır. Buna ilaveten, bireylerin kişisel haklarına ve özgürlüklerine vurgu yapan, bireyin bağımsızlığını ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirmeyi hedefleyen Bireyci Vatandaşlık anlayışından da izler taşımaktadır. Öğretmen adaylarından beklenen öne çıkan demokratik vatandaşlık yetkinlikleri, medyayı kullanma becerisi, aktif katılım becerisi, sivil topluma üyelik / katkı sağlama becerisi, eleştirel düşünme, problem çözme ve karar verme becerileridir. Bu husus, öğretmen adaylarından Katılımcı Vatandaş ve Eleştirel Vatandaş olmalarının beklendiğini ortaya koymaktadır. Araştırma sonuçları, üniversitelerin öğretmen adaylarında ”sivil topluma üyelik ve katkı sağlama becerisi“, ”özerk öğrenme becerisi“, ”eleştirel düşünme, problem çözme ve karar verme becerileri“, ”yurttaşlık bilinci/ aitlik hissi“, ”demokrasi ve demokratik ilkelere ilişkin bilgi“, ”demokrasiye değer verme“, ”insan hak ve özgürlüklerine değer verme“, ”aktif katılım“, ”çok kültürlü ortamda yaşama becerisi“ ve ”öz benliğe ilişkin bilgi“ yetkinliklerini geliştirmede etkisinin olduğunu göstermektedir. Öğretmen adaylarında demokratik vatandaşlık yetkinliklerini geliştirmede, akademisyenler; öğrenciye model olma, değer, tutum ve davranış kazandırma, iyi insan yetiştirme, kendi potansiyelini gerçekleştirme ve öğretmenlik nosyonu kazandırma rollerine sahiptir. Öğretmen adaylarının demokratik vatandaşlık yetkinliklerinde yaşanan olumlu yöndeki değişiklikler, ”öz benliğe ilişkin bilgi“, ”insan hak ve özgürlüklerine ilişkin bilgi“, ”demokrasi ve demokratik ilkelere ilişkin bilgi“de artıştır. Bununla birlikte, öğretmen adaylarının demokratik vatandaşlık yetkinliklerinde zaman içerisinde ”görev ve sorumluluk duygusu“, ”yurttaşlık bilinci/ aitlik hissi“, ”aktif katılım becerisi“ ve ”sivil topluma üyelik/ katkı sağlama becerisi" yönünden istenmeyen değişiklikler yaşanmıştır. Öğretmen adaylarına demokratik vatandaşlık yetkinliklerinin kazandırılmasında bireysel, sistemsel, politik, paydaş kaynaklı, kültürel ve küresel engellerle karşılaşılmaktadır. Araştırma sonuçları, politika yapıcılar, üniversiteler ve araştırmacılara katkı sağlayacaktır.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to evaluate teacher training policies from the perspective of democratic citizenship competencies and to explore the reflections of citizen competencies in real-life contexts. In alignment with this general purpose, the study investigates the approach to democratic citizenship competencies in national policy documents, the way academics conceptualize the term“democratic citizen,”the democratic citizenship competencies exhibited by prospective teachers, the changes in these competencies over time, and the barriers encountered in imparting these competencies to teacher candidates. The findings of this study are significant in highlighting the differences between the desired citizen profile in teacher training policies and the democratic citizenship competencies of prospective teachers. The research, which adopts a qualitative research methodology, was conducted through document analysis and interview techniques within a descriptive phenomenological design. The study group consisted of academics working in faculties of education. Criterion sampling and maximum diversity sampling techniques were used for participant selection. The data collection tools included educational policy documents and a semi-structured interview form. The policy documents used in the study include the“Ministry of National Education Council Decisions,”“Development Plans,”“Government Programs,”“Teacher Strategy Document,”“2023 Vision Document,”“Medium-Term Program,”and the“Teacher Profession Law.”During the data collection and analysis process, QCAmap Qualitative Content Analysis Software and MAXQDA Qualitative Data Analysis Software were utilized. In the validity and reliability studies of the data collection tools, expert review, peer validation, and participant confirmation were employed. The findings were discussed based on existing literature. The results of the study indicate that teacher training policies primarily focus on values such as citizenship awareness, national identity, commitment to democracy and human rights, and a sense of duty and responsibility. While competencies related to global citizenship, cultural diversity, and active participation are less emphasized in policy documents, competencies related to critical thinking, decision-making skills, and knowledge of human rights are given more limited attention. The citizen profile targeted by the policy documents is that of an individual who contributes to society, preserves and transmits national culture to future generations, and embodies democratic values and a sense of global citizenship for the benefit of society. In Turkey, democratic citizenship in teacher training policies is shaped by the Republican Citizenship Discourse, Participatory Citizenship, and Adaptive Citizenship approaches. This focus promotes the preservation of national values and social solidarity, while simultaneously limiting individual autonomy, critical thinking capacities, and active participation. Furthermore, the definitions of democratic citizenship by academics reflect a stronger inclination toward the Participatory Citizenship model, due to their emphasis on participation in political and social processes and leadership qualities, while also incorporating aspects of Individualistic Citizenship and Liberal Citizenship due to their focus on individual rights and freedoms, critical thinking, and communication. Additionally, the democratic citizenship competencies of prospective teachers reflect elements of the Personally Responsible Citizen Model, Civic Republican Citizenship, and Adaptive Citizenship, as they emphasize fulfilling individual responsibilities, contributing to social order, and adhering to laws and social norms. Furthermore, these competencies also reflect traces of Individualistic Citizenship, as they highlight personal rights, freedoms, and the development of independent and critical thinking skills. The prominent democratic citizenship competencies expected from teacher candidates include media literacy, active participation skills, membership and contribution to civil society, critical thinking, problem-solving, and decision-making skills. These findings reveal that prospective teachers are expected to embody the roles of Participatory Citizens and Critical Citizens. The results of the study indicate that universities have an impact on the development of competencies in prospective teachers, such as“membership and contribution to civil society,”“autonomous learning skills,”“critical thinking, problem-solving, and decision-making skills,”“citizenship awareness/belonging,”“knowledge of democracy and democratic principles,”“appreciation of democracy,”“value for human rights and freedoms,”“active participation,”“skills for living in a multicultural environment,”and“knowledge of self.”In the development of democratic citizenship competencies in teacher candidates, academics play crucial roles as role models, imparting values, attitudes, and behaviors, fostering the development of good character, encouraging self-actualization, and shaping a sense of teaching profession identity. Positive changes observed in the democratic citizenship competencies of teacher candidates include improvements in“self-knowledge”,“knowledge of human rights and freedoms”and“knowledge of democracy and democratic principles”. However, over time, undesirable changes have occurred in teacher candidates' democratic citizenship competencies in areas such as“sense of duty and responsibility”,“citizenship awareness/belonging”,“active participation skills”and“membership/contribution to civil society”. Barriers encountered in fostering democratic citizenship competencies in teacher candidates include individual, systemic, political, stakeholder-related, cultural, and global obstacles. The findings of this study will contribute to policymakers, universities, and researchers in the field.
Benzer Tezler
- Educational reforms in Ethiopia: From the imperial era to the present
Etiyopya'da eğitim reformları: Emperyal dönemden günümüze
SALİH AHMED MAHAMMODA
Doktora
İngilizce
2022
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSA KORKMAZ
- Türkiye'de öğretmen istihdamı politikaları
Teacher employment policies in Turkey
ABBAS EROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TARIK SOYDAN
- 2018 genel seçimlerine katılan siyasi partilerin eğitim felsefesi görüşleri
Political parties' thoughts on philosophy of educationparticipated in 2018 general election
ZÜLEYHA YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiEğitimin Kültürel Temelleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA SEVER
- Türkiye'de eğitim sisteminin genel amaçları ve temel ilkelerinin değerlendirilmesi
Başlık çevirisi yok
MEHMET MEHDİ İÇER
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Eğitim ve Öğretimİnönü ÜniversitesiEğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BURHANETTİN DÖNMEZ