Kurmaca ve gerçeklik arakesitinde mimari temsili yeniden düşünmek: Grafik romanlarda mekansal anlatılar
Rethinking architectural representation at the interface of fiction and reality: Spatial narratives in graphic novels
- Tez No: 949172
- Danışmanlar: PROF. DR. PELİN DURSUN ÇEBİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 119
Özet
Tez çalışmasının amacı, mimari temsilde geleneksel temsil pratiklerini sorgulayarak mimarlıkta temsili; üretilen anlatılar üzerinden kurmaca ve gerçeklik diyalektiği bağlamında yeniden düşünmek; bu ilişkisel yapı içerisinde deneyimleyen öznenin konumunu tartışmaya açmaktır. Çalışma, bu ilişkisel yapıyı zaman-mekansal bir düzlemde, çoğul ve yoruma açık bir yapı ile görünür kılabilecek dinamik temsil arayüzlerinin gerekliliğini ortaya koyarken; şu soruyu gündeme getirmektedir:“Mimarlık, gerçeklik ve kurmaca arasındaki geçirgen sınırlar içerisinde mekan anlatısını, zaman-mekansal bir düzlemde, özne merkezli bir yaklaşım ile yeniden kurma imkanını; yalnızca görüneni değil, deneyimleneni de odağına alan hangi alternatif temsil üretimlerinde arayabilir?”Bu bağlamda çalışmada ilk olarak farklı yaklaşımlar üzerinden kurmaca ve gerçeklik arasındaki diyalektik ilişki ele alınmakta; bu ilişkisel yapının taşıyıcısı ve anlamlandırıcısı olarak öznenin konumu araştırılmaktadır. Söz konusu ilişkisellikte anlatı, sabit, durağan ve tamamlanmış bir yapı sunmaktan ziyade; özne tarafından anlamlandırılan, yorumlanan ve yeniden kurulan deneyim odaklı bir yapı sergilemektedir. Bu yapı, içerdiği boşluklar aracılığıyla kurmaca ve gerçeklik arasındaki sınırları bulanıklaştırmaktadır. Özneye, gerçek ile hayali olanı anlamlandırma sürecinde kendi gerçekliğini inşa etme olanağı tanımaktadır. Anlatıya dair bu değerlendirme, temsile yönelik yerleşik yaklaşımların da yeniden düşünülmesine alan açmaktadır. Mimarlıkta gerçeklik çoğu zaman nesnel bir zemin üzerinden ele alınmıştır. Bu doğrultuda geliştirilen mimari temsil üretimleri, mekan anlatısını somut, ölçülebilir ve kurallı bir sistem çerçevesinde sunmuş; bu sistemin tüm özneler tarafından benzer şekilde anlaşılmasını hedefleyen evrensel bir dil oluşturma çabası, anlamı üreten özneyi çoğunlukla dışarda bırakma eğilimi göstermiştir. Ancak mimarlık, gerçeklikte gözlemlenebilir olanla sınırlı kalmamakta; öznenin dahiliyeti ile farklı zamansal, mekansal ve deneyimsel boyutları içeren çok katmanlı bir düşünsel uzamda var olmaktadır. Bu noktada, mimari temsilde ortaya konan gerçekliğin yanı sıra; bu gerçekliği sarsan, dönüştüren, öznel ve kişisel kılan ve zaman-mekansal bir zeminde var olan mekansal anlatıyı yeniden anlamlandıran kurmacanın varlığını göz ardı etmemek gereklidir. Bu bağlamda bu çalışma mimari temsili, yalnızca belirli bir çerçeve içerisinde gerçekliği betimleyen bir aktarım biçimi olarak değil, sunduğu anlatı yapıları ile kurmaca ve gerçeklik diyalektiğini öznenin deneyimi üzerinden çoklu düzlemlerde görünür kılabilen yaratıcı bir arayüz olarak yeniden ele alır. Durağan ve tekil mekan anlatıları üreten temsil paradigmalarını sorgulayan ve aşan alternatif üretimleri araştırır. Çalışma kapsamında bu arayışa bir yanıt olarak grafik romanlar irdelenmektedir. Çalışma kapsamında; güçlü mekansal anlatılar ortaya koyduğu düşünülen grafik romanlarda kurmaca ile gerçeklik arasındaki ilişkinin nasıl kurulduğu, bu ikilinin birbirini nasıl dönüştürdüğü, zaman, mekan ve deneyim kavramlarının bu ilişkisel yapı içinde nasıl konumlandığı ve öznenin bu sürece hangi yollarla dahil olduğu etrafında özgün bir okuma çerçevesi geliştirilmiştir. Yapısöküm yöntemiyle desteklenen bu okuma çerçevesi kapsamında, Walking Bed, Brüsel, Les Murailles de Samaris, Building Stories ve Here seçkisi üzerinden grafik romanların anlatı yapısının sunduğu katmanlar çözümlenmiş; gerçeklik algısını sarsarak kurmaca-gerçeklik arakesitinde mekan anlatılarını inşa eden ve özneyi sürece dahil eden temsil stratejileri ortaya konmuştur. Bu stratejiler—yeniden bağlamsallaştırma, ölçek bozumu, çizim ve üslup kodlarının dönüştürülmesi, sayfa mimarisini deforme etme, sürekli zaman akışı kurma, zaman-mekan kesitleri oluşturma ve doğrusal anlatının bozumu— çapraz okuma yöntemi ile karşılaştırmalı bir biçimde değerlendirilmiş; dökümü yapılan temsil stratejilerinin farklı anlatı yapılarında nasıl işlediği incelenmiştir. Temsilin tekil ve nesnel bir mekan anlatısı sunduğu durumlarda, mekan, bakan öznenin yalnızca belirli bir çerçeve içinde anlamlandırdığı bir yapıya indirgenmektedir. Temsilde bu sınırlılığı aşarak açık uçlu, katmanlı ve muğlak anlatı yapılarını inşa etme potansiyeli sunan grafik romanlarda ise mekan; kurmaca ile gerçeklik arakesitinde biçimlenen, dinamik bir unsur olarak okuyucunun ellerine teslim edilmektedir. Grafik romanlarda kullanılan temsil stratejileri—algı, hayal gücü ve yorumlama süreçlerini tetikleyerek—okuyucuyu yalnızca pasif bir izleyici değil, anlatının üretken bir tamamlayıcısı ve yorumlayıcısı konumuna yerleştirmektedir. Okuyucu, boşlukları doldurarak mekan anlatısını zihinsel olarak birleştirir ve her okuma ediminde mekanı yeniden deneyimler. Bu tez, mimarlık disiplininin temsile ilişkin yerleşik yaklaşımlarını eleştirel bir perspektifle yeniden değerlendirmekte; mimarların düşünme, üretme ve temsil etme süreçlerini dönüştürebilecek, zaman-mekansal bir zeminde özne deneyimini merkeze alan temsil üretimlerine duyulan ihtiyaca vurgu yapmaktadır. Bu bağlamda, grafik romanlar ve sundukları temsil stratejileri aracılığıyla temsilin; kurmaca ile gerçeklik arasındaki diyalektik ilişkiyi görünür kılarak, bu ilişkiselliği öznenin deneyimsel katılımıyla çoğullaştıran; mekanı durağan ve tekil anlatılardan kurtarıp, açık uçlu, yeniden inşa edilebilir ve çok katmanlı bir anlatı alanı olarak var eden dinamik bir arayüze dönüştürdüğü gözlemlenir. Grafik romanların yanı sıra, tez boyunca oluşturulan çerçeve üzerinden irdelenebilecek alternatif temsil üretimlerinin mekan anlatısını hangi stratejilerle inşa ettiğini incelemek; mimarlıkta mekana dair indirgemeci olmayan, mekan bilgisini çoğaltarak deneyim odaklı ve zaman-mekansal bir düzlemde kişisel anlam üretimini sağlayan yeni okuma biçimlerinin geliştirilmesi açısından önemli bir potansiyel sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
The objective of this dissertation is to question the conventional practices of representation within the field of architecture and to reimagine architectural representation through the dialectical interplay between fiction and reality as expressed in spatial narratives; additionally, it seeks to critically examine the position of the experiencing subject within this relational structure. This research emphasizes the need for dynamic forms of representation that reveal the relational structure through a spatio-temporal framework and foster a pluralistic, interpretive engagement with space. Accordingly, the following question arises:“Within the permeable boundaries between fiction and reality, how can architecture reconstruct its spatial narrative through a subject-oriented approach on a spatio-temporal framework? Furthermore, in which alternative forms of representation—ones that center not only on the visible, but also on the experienced—can this potential be sought?”In this context, the research initially explores the dialectical interplay between fiction and reality through various theoretical approaches, focusing on the role of the subject as both the bearer and interpreter of this relational structure. Within this interplay, narrative does not offer a fixed, static, or completed construct; instead, it emerges as an experience-oriented structure that is interpreted, reshaped, and imbued with meaning by the subject. This structure, through the gaps it contains, blurs the boundaries between fiction and reality, enabling the subject to construct their own reality while making sense of what is real and what is imagined. Such an interpretation of narrative creates an opportunity to reconsider conventional approaches of representation. In the field of architecture, the concept of reality has frequently been examined through an objective standpoint. Accordindly, architectural representation practices have presented spatial narratives within a tangible, quantifiable, and rule-based system. The effort to establish a universal language that can be interpreted similarly by all subjects has tended to exclude the subject as a producer of meaning. However, architecture is not confined to what can be observed in reality; rather, it exists within a multilayered conceptual domain shaped by the subject's involvement, encompassing diverse temporal, spatial, and experiential dimensions. At this point, it is crucial to acknowledge the significance of fiction in architectural representation, not just as a force that challenges and alters reality, but also as a subjective and interpretative factor that reshapes spatial narratives within a spatio-temporal framework. In this context, this research examines architectural representation not merely as a tool for illustrating reality within a defined system, but as a creative medium that, through its narrative forms, uncovers the interplay between fiction and reality across various dimensions, as shaped by the subject's experience. It explores alternative forms of representation that question and go beyond paradigms that yield static and singular spatial narratives. Within the scope of this exploration, graphic novels are regarded as a viable answer to this quest. As part of this research, a unique lens has been developed to investigate how the interplay between fiction and reality is constructed in selected graphic novels known for their compelling spatial narratives, how this relationship transforms one another, how the notions of time, space, and experience are positioned within this relational structure, and in what ways the subject is incorporated into this process. This lens is supported by the method of deconstruction. The aim of this method is to unravel the narrative structures presented on the surface of graphic novels, to identify the representational strategies employed to construct spatial narratives at the interface of fiction and reality, and to illustrate how the subject is integrated into this process. Deconstruction functions as an effective analytical tool, especially for revealing the tension between fiction and reality, the limitations of representation, and the role of the subject within this interconnected dynamic. In this regard, this research delves into the narrative layers of the selected works including Walking Bed, Brüsel, Les Murailles de Samaris, Building Stories, and Here. The analysis identifies the representational strategies that challenge the perception of reality, construct spatial narratives at the interface of fiction and reality, and actively involve the subject in the narrative process. These strategies including recontextualization, scale distortion, transformation of drawing and stylistic codes, deformation of page architecture, construction of temporal continuity, creation of time-space segments, and the disruption of linear narrative have been comparatively evaluated through a cross-reading approach. This approach provides insight into how these representational strategies function across different spatial narratives and allows for a comparative examination of the reader's engagement in the process. Through cross-readings, shared themes, representational strategies, and forms of subject involvement in graphic novels are examined collectively, offering a distinctive perspective on the spatial narratives they construct. When representation provides a singular and objective narrative of space, it tends to limit spatial experience to a structure that the subject can only interpret within a predetermined framework. Conversely, graphic novels, by constructing open-ended, multi-layered, and ambiguous narrative structures, offer the potential to transcend this limitation. Within these narratives, space arises as a dynamic entity shaped at the interface of fiction and reality, ultimately handed over to the reader. The representational strategies utilized in graphic novels stimulate perception, imagination, and interpretive processes, positioning the reader not as a mere spectator but as an active co-creator and interpreter of the narrative. By bridging the gaps, the reader mentally reconstructs the spatial narrative and re-experiences space with every act of reading. This dissertation thoroughly re-evaluates the conventional practices of representation within the field of architecture, emphasizing the need for representational forms that center the subject's experience within a spatio-temporal framework, forms that have the potential to transform how architects think, create, and represent. In this regard, graphic novels and their representational strategies are observed to illuminate the dialectical interplay between fiction and reality. By doing so, they expand the representational possibilities through the experiential involvement of the subject and transform space from a static and singular construct into a dynamic interface, an open-ended, reconfigurable, and multi-layered narrative field. Beyond the realm of graphic novels, exploring alternative representational forms through the lens developed in this dissertation offers significant potential for advancing non-reductive, experience-oriented, and spatio-temporally grounded interpretations of space. These approaches expand spatial knowledge and foster innovative spatial reading practices that promote individualized meaning-making within the discourse of architecture.
Benzer Tezler
- Mimarlık ve sanat ara kesitinde mimari yerleştirme üzerinden 'gerçeklik' odaklı mekansal deneyim okuması
Reading the spatial experience focused on 'reality' through architectural installation at the intersection of architecture and art
HANDAN ECE SELÇUK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesiİç Mimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMEL BAŞARIK AYTEKİN
- Aldo Rossı'nin mimarlık yaklaşımının kendi metinleri üzerinden incelenmesi: Diyalektik ve analoji
Investigation of Aldo Rossi's architectural understanding through his texts: Dialectic and analogy
HAYRUN NİSA KURUÇAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZGE GÜNDEM
- Eṣ-Şamtu ve'ṣ-Saẖabu romanının sosyal ve edebî yönden tahlili
Mohamed, Nuha, 'eṣ-ṣamtu ve'ṣ- Saẖabu social and literary analysis of the novel
NUHA MOHAMED
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Doğu Dilleri ve EdebiyatıKırıkkale ÜniversitesiDoğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RECEP ÇİNKILIÇ
- Walter Scott'un Rob Roy adlı eserinde kurmaca ve gerçeklik karması
The mix of fiction and reality in Walter Scott's Rob Roy
DUYGU ORTUĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Batı Dilleri ve EdebiyatıKafkas ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET BURAK BÜYÜKTOPÇU
- Pınar Kür'ün romanlarında anlatıcı-kurmaca ve gerçeklik
The narrator in Pınar Kür's novels fiction and reality
FUNDA KESKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiYeni Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİHAYET ARSLAN