Anne bekçiliği düzeyleri ile 5 yaş çocuklarındaki ayrılık kaygısı, öz düzenleme düzeyi ve cesaret değeri arasındaki ilişkinin incelenmesi
An examination of the relationship between maternal gatekeeping levels and separation anxiety, self regulation and courage value in 5 year old children
- Tez No: 954071
- Danışmanlar: PROF. DR. ÖZKAN SAPSAĞLAM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel Eğitim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Okul Öncesi Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 157
Özet
Çocuğun sosyal becerilerini, kişilik özelliklerini ve değerlerini edindiği okul öncesi dönemde ilk etkileşim ailede başlar. Çocuğun sosyal becerilerinin ve ilişkilerinin şekillenmesinde“anne faktörü”son derece önemlidir. Evde birincil bakıcı rolünde ve kültürel varsayımla birlikte çocuklar üzerinde“uzman kişi”olan annelerin çocuk yetiştirme konusunda yüksek kişisel standartlara sahip olması, aile sistemindeki diğer kişileri düzenlemesi veya kontrol etmesi muhtemeldir. Aşırı koruyucu tutum kapsamında anne bekçiliği kavramı; annenin baba da dahil olmak üzere çocuğun ve kendisinin çevresinde çocuğa bakım verecek bireyleri kısıtlayan özellikle, babanın ev işlerini ve çocuk bakımını yapmasını engelleyen tutum olarak tanımlanırken, yakın geçmişte "annenin baba üzerinde engelleyici, teşvik edici ya da kontrolcü yöntemler kullanarak, babanın çocuk bakımını ve çocukla ilişkisini düzenli, uygun ve tutarlı duruma getirme davranışları olarak yeniden tanımlanmıştır. Karma araştırma yaklaşımı benimsenerek yapılandırılan çalışmada nitel ve nicel araştırma desenleri birlikte kullanılmıştır. Çalışmanın nicel verileri; anne bekçiliği ölçeği, ayrılık kaygısı ölçeği, öz düzenleme ölçeği, cesaret değeri gözlem formu aracılığıyla, nitel verileri ise öğretmenlere yönelik yarı yapılandırılmış görüşme formu ve çocuklara yönelik çiz anlat tekniğiyle gerçekleştirilen aile resimleri aracılığıyla elde edilmiştir. Araştırmada nicel araştırma deseni olarak ilişkisel araştırma deseni, nitel aşamasında durum çalışması deseni benimsenmiştir. Araştırmanın örneklemini İstanbul'da MEB'e bağlı anaokullarında eğitim-öğretimine devam eden 5 yaş 240 çocuğun annesi, 20 çocuk ve 20 okul öncesi öğretmeni oluşturmuştur. Çalışma grubunun oluşturulmasında nicel veriler için basit seçkisiz örnekleme yöntemi; nitel veriler içinse seçkisiz olmayan örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; Anne bekçiliğiyle öz düzen becerileri ve cesaret değeri arasında negatif yönlü ilişki, anne bekçiliğiyle ayrılık kaygısı arasında pozitif yönlü anlamlı ilişki bulunmuştur. Öz düzen becerileriyle cesaret değeri arasında pozitif yönlü, anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Ayrıca, öz düzen becerileriyle ayrılık kaygısı arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki mevcuttur. Cesaret değeri ve ayrılık kaygısı arasında da negatif yönlü anlamlı bir ilişki gözlemlenmiştir. Bu bulgular, anne bekçiliği davranışlarının çocukların öz düzenleme becerilerini ve cesaret değerini olumsuz etkileyebileceğini, ayrılık kaygısını artırabileceğini göstermektedir. Aynı zamanda öz düzen becerileri ve cesaret değerinin yüksek olduğu durumlarda, ayrılık kaygısının daha düşük düzeyde olduğu görülmüştür. Araştırmaya katılan okul öncesi öğretmenleri; anne bekçiliği davranışlarının, çocukların sınıf içi uyum süreçlerini ve gelişimsel ilerlemelerini olumsuz etkilediğini belirtmiştir. Öğretmenler, bu tutuma sahip ebeveynlerin öğretmen-veli ilişkisini zorlaştırdığını, eğitimsel sürece müdahale etme eğiliminde olduklarını ve çocuğun bireysel sınırlarına müdahale ettiklerini vurgulamıştır. Çocukların çizdiği aile resimleri incelendiğinde; anne bekçiliği düzeyi yüksek olan çocukların resimlerinde anneye ilişkin verilen bilgilerin daha ayrıntılı ve kapsamlı olduğu, bazı resimlerde baba figürüne dair hiçbir bilgi verilmediği ve babanın tamamen aile resminin dışında bırakıldığı görülmüştür. Annelerin masa başında merkezi konuma yerleştirildiği, aile içerisinde en uzun kişi olarak resmedildiği ve çoğunlukla ilk sırada yer aldığı, annelerin aileyi hem duygusal hem de maddi olarak destekleyen, yönlendiren bir rol içinde sunuldukları görülmüştür. Buna karşın, anne bekçiliği düzeyi düşük olan çocukların çizimlerinde benzer bir eğilime rastlanmamıştır.
Özet (Çeviri)
The initial social interactions for a child, through which they acquire social skills, personality traits, and values, begin within the family during the preschool period. The“mother factor”is critically important in shaping a child's social skills and relationships. Mothers, often positioned as the primary caregivers at home and culturally assumed to be the“experts”on their children, are likely to hold high personal standards for child-rearing and to regulate or control other individuals within the family system. Within the context of overprotective attitudes, the concept of maternal gatekeeping was initially defined as a mother's tendency to restrict individuals who provide care to the child, including the father, and specifically to prevent the father's involvement in housework and childcare. More recently, it has been redefined as maternal behaviors that use inhibitory, encouraging, or controlling methods to manage the father's childcare activities and his relationship with the child, aiming to ensure these are regular, appropriate and consistent. This study was structured using a mixed-methods research approach, employing both qualitative and quantitative research designs. Quantitative data were collected through the maternal gatekeeping scale, the separation anxiety scale, the selfregulation scale, and the courage value observation form. Qualitative data were obtained via semi-structured interviews with teachers and family drawings created by children using the draw-and-tell technique. A correlational research design was adopted for the quantitative phase, while a case study design was utilized for the qualitative phase. The sample for the study consisted of the mothers of 240 five-yearold children, 20 children, and 20 preschool teachers from kindergartens affiliated with the Ministry of National Education (MEB) in Istanbul. A simple random sampling method was used to select the participants for the quantitative data, while a nonrandom sampling method was employed for the qualitative data. The research findings revealed a negative correlation between maternal gatekeeping and both self-regulation skills and courage value. A significant positive correlation was found between maternal gatekeeping and separation anxiety. A significant positive correlation was also identified between self-regulation skills and courage value. Furthermore, a significant negative correlation exists between selfregulation skills and separation anxiety. A similar negative correlation was observed between courage value and separation anxiety. These findings suggest that maternal gatekeeping behaviors may negatively impact children's self-regulation skills and courage value, while increasing their separation anxiety. Concurrently, it was observed that in cases where self-regulation skills and courage value were high, levels of separation anxiety were lower. Preschool teachers participating in the study indicated that maternal gatekeeping behaviors negatively affect children's classroom adjustment processes and developmental progress. The teachers emphasized that parents exhibiting this attitude complicate the teacher-parent relationship, tend to interfere with the educational process, and intrude upon the child's individual boundaries. An analysis of the family drawings made by the children revealed that in the drawings of children with high levels of maternal gatekeeping, the information depicted about the mother was more detailed and comprehensive. In some of these drawings, no information about the father figure was provided, with the father being completely omitted from the family picture. It was observed that mothers were often placed in a central position at the table, depicted as the tallest person in the family, and frequently drawn first. They were presented in a role that guides and supports the family both emotionally and materially. In contrast, a similar trend was not found in the drawings of children with low levels of maternal gatekeeping
Benzer Tezler
- Babaların annelik bekçiliği algıları ile katılım düzeyleri ve 48-66 aylık çocuklarının özbakım becerileri arasındaki ilişki
The relationship between fathers' perceptions of maternal gatekeeping with participation levels and self-care skills of their 48-66 month-old children
ESRA SERT
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimBursa Uludağ ÜniversitesiTemel Eğitim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MERAL TANER DERMAN
- Psikolojik iyi oluş ve evlilik doyumu bağlamında baba katılımı: Bir model testi
Father engagement in the context of psychological well-being and marital satisfaction: A model test
TOLGA ZENCİR
Doktora
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimHacettepe ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZLEM HASKAN AVCI
- Annelerin babasavar annelik düzeyleri ve babaların ebeveynlik tutumları ile çocuğun öz düzenleme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi
Examining the relationship between mothers' levels of father-like motherhood, fathers' parenting attitudes and children's self-regulation skills
EDA BAYDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
PsikolojiSağlık Bilimleri ÜniversitesiÇocuk Gelişimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ESİN SEZGİN
- Annelik bekçiliği öncülleri, baba katılımı ve çocuk davranış yapısına dair bir modelleme
A modelling of maternal gatekeeping antecedents, father involvement, and child behaviour structure
ZÜLFİYE GÜZİN ARSLAN
Doktora
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimHacettepe ÜniversitesiÇocuk Gelişimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAKTAN DEMİRCİOĞLU
- Annelik bekçiliği ve evlilik uyumunun, baba katılımı ve baba – ergen ilişkilerindeki rolünün incelenmesi
Examinition of the role maternal gatekeeping and marital adjustment on father involvement and investigation of father – adolescent relations
TUĞBA GAZİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
PsikolojiMaltepe ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEVAL ERDEN ÇINAR