Üretim sektöründe dijitalleşmenin sosyolojik boyutları: Bursa sanayisinde büyük ölçekli bir fabrika örneği
Sociological dimensions of digitalization in the manufacturing sector: The case of a large-scale factory in Bursa
- Tez No: 959048
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET ZEKİ ÜNAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Bursa Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 163
Özet
Çalışma, endüstri 4.0 sürecinin üretim sektörü üzerindeki sosyolojik etkilerini incelemeye odaklanmaktadır. Teknolojik dönüşüm yalnızca makineleşme, otomasyon ve dijital araçların devreye girmesiyle sınırlı olan bir süreçten ibaret değildir. İşgücü yapısı, çalışma ilişkileri, üretim kültürü ve mesleki rolleri de köklü biçimde etkileyen bu sürecin sosyolojik boyutları bulunmaktadır. Tez kapsamında, endüstri 4.0 etkisiyle yaşanan bu dijital dönüşümün üretim sektöründeki yansımalarını analiz etmek amacıyla bir otomotiv yan sanayi firmasında saha araştırması gerçekleştirilmiştir. Araştırma, dijitalleşmenin insan üzerindeki etkisini görünür kılmak amacıyla yapılmıştır. Saha çalışmamız; üst düzey yönetici (A grubu), müdür (B grubu), beyaz yaka (C grubu) ve mavi yaka (D grubu) çalışanlar olmak üzere dört farklı statüde çalışan katılımcılarla yarı yapılandırılmış görüşme ile yürütülmüştür. Katılımcıların endüstri 4.0 sürecine dair; iş hayatlarında yaşadıkları fiziki değişimler, dijitalleşmeye dair algı ve tutumları, moral motivasyonları, sürece yönelik duygusal durumları, adaptasyon süreçleri, eğitim ihtiyaçları, iş güvencesine yönelik kaygıları gibi farklı ve insanı odak alan perspektiflerle dijitalleşme süreci ele alınmıştır. Elde edilen veriler, dijital dönüşümün sadece üretim sektöründeki verimliliği değil, aynı zamanda sosyal yapılar ve çalışma kültürü üzerindeki etkilerine de odaklanmayı ve bu bağlamdaki ilişkisini anlamlandırmayı hedeflemiştir. Tez kapsamında elde edilen bulgular, endüstri 4.0 süreci ile birlikte üretim sektöründe yaşanan dijitalleşmenin çelişkili etkiler yarattığını göstermektedir. Bir taraftan iş süreçlerinde hızlanma, kalite kontrolünde hassasiyet artışı, verimlilik kazanımı gibi olumlu çıktılar gözlemlenmiştir. Öte yandan çalışanlar işsizlik kaygısı, rol belirsizliği, yeni teknolojilere uyum sürecinde yaşanan eğitim eksiklikleri, adaptasyonda zorlanmalar, moral ve motivasyon düşüklüğü gibi konuları tekrar eden şekilde belirtmişlerdir. Dijitalleşmenin her düzeyde çalışan tarafından olumlu karşılanmadığı; özellikle mavi yaka çalışanlar arasında gözetlenme, denetim ve üretim sektöründen dışlanma gibi duyguları tetiklediği gözlemlenmiştir. Dijitalleşme sadece teknolojik bir ilerleme olmakla kalmayıp emek süreçlerini dönüştüren bir yapı olmaktadır. Saha bulguları, tekrar eden işler adına dışlayıcı bir etki oluşturabilen bu sürecin öte yandan dönüştürücü, yeni beceri ve roller ortaya çıkaran bir yönünün de bulunduğunu ortaya koymaktadır. Dijital dönüşümün sosyolojik boyutlarını görünür kılma amacı taşıyan çalışma, teknoloji merkezli üretim anlayışının insanın üstün yararına uygun uyarlamalarla ve ek adaptasyon destekleriyle dengelenmesi gerekliliği tartışmalarını açmaktadır. Tez, üretim sektöründe dijitalleşmenin yalnızca teknik değil, aynı zamanda sosyolojik bir mesele olduğunu vurgulayan bir bakış açısı sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study focuses on examining the sociological impacts of the Industry 4.0 process on the manufacturing sector. Technological transformation is not merely a process limited to mechanization, automation, and the implementation of digital tools. It also deeply affects the labor structure, working relationships, production culture, and occupational roles. Within the scope of this thesis, a field study was conducted in an automotive supplier company to analyze how this digital transformation, influenced by Industry 4.0, is reflected in everyday life in the manufacturing sector. The research aimed to make the human impact of digitalization visible. Our fieldwork was carried out through semi-structured in-depth interviews with employees from four different occupational statuses: top-level executives (Group A), managers (Group B), white-collar workers (Group C), and blue-collar workers (Group D). The digitalization process was addressed from various human-centered perspectives such as the physical changes experienced in work life, perceptions and attitudes toward digitalization, morale and motivation, emotional responses to the process, adaptation experiences, training needs, and concerns about job security. The collected data aimed to focus not only on the efficiency of digital transformation in the manufacturing sector but also to understand its relationship with social structures and work culture. The findings obtained in the thesis reveal that digitalization in the manufacturing sector, driven by the Industry 4.0 process, creates contradictory effects. On one hand, positive outcomes such as acceleration in work processes, increased precision in quality control, and gains in efficiency were observed. On the other hand, employees frequently expressed concerns such as job insecurity, role ambiguity, lack of training during the adaptation to new technologies, difficulties in adapting, and decreased morale and motivation. It was observed that digitalization was not perceived positively by all levels of employees; in particular, blue-collar workers expressed feelings of being monitored, controlled, and excluded from the production sector. Digitalization is not only a technological advancement but also a structure that transforms labor processes. The field findings demonstrate that while this process can have an exclusionary effect on repetitive tasks, it also has a transformative aspect that introduces new skills and roles. This study, which aims to make the sociological dimensions of digital transformation visible, opens discussions about the need to balance technology-centered production approaches with human-centered adaptations and support mechanisms. The thesis presents a perspective that emphasizes digitalization in the manufacturing sector as not only a technical issue but also a sociological one.
Benzer Tezler
- Tarımsal üretimin dönüşümü ve akıllı tarım
Transformation of agricultural production and smart agriculture
FULYA ÜSTÜNDAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
SosyolojiAydın Adnan Menderes ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMİN YİĞİT
- Educational reforms in Ethiopia: From the imperial era to the present
Etiyopya'da eğitim reformları: Emperyal dönemden günümüze
SALİH AHMED MAHAMMODA
Doktora
İngilizce
2022
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSA KORKMAZ
- Tedarik zinciri yönetiminde dijitalleşmenin kalite performansı üzerindeki etkisi: Üretim sektöründe bir uygulama
The effect of digitalization on quality performance in supply chain management: An application in the manufacturing industry
NESLİŞAH TUĞÇE OKUMUŞOĞLU
- Dijitalleşmenin kadın istihdamına etkileri: Bankacılık sektörü örneği
The effects of digitalisation on women's employment: The case of banking sector
NİL HÖKE
Doktora
Türkçe
2024
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriPamukkale ÜniversitesiÇalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HACER SİMAY KARAALP ORHAN
- Beyaz eşya sektöründe elektrik tüketim tahmini ve alarm uygulaması
Electricity consumption forecasting and alarm application in the white goods sector
AYŞE İREM KİLİTCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolDüzce ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İREM DÜZDAR