Gastronomi eğitiminde şef adaylarının yaratıcı tabak sunumu becerilerinin geliştirilmesinde üretken yapay zeka araçlarının rolü
The role of generative artificial intelligence tools in developing chef candidates' creative food plating skills in culinary education
- Tez No: 964459
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FURKAN BALTACI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bilim ve Teknoloji, Gastronomi ve Mutfak Sanatları, Science and Technology, Gastronomy and Culinary Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hasan Kalyoncu Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Gastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 86
Özet
Bu araştırmanın amacı, gastronomi eğitimi kapsamında kullanılan üretken yapay zeka (ÜYZ) uygulamalarının şef adaylarının tabak sunumu becerilerine etkisini belirlemek ve bu sürece ilişkin deneyimlerini derinlemesine incelemektir. Araştırmada karma araştırma deseni benimsenmiş ve bu kapsamda nicel ve nitel veriler birlikte toplanmıştır. Nicel desende, son test kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Bu bağlamda, ÜYZ destekli tabak sunumu eğitimi alan deney grubu ile geleneksel yöntemle tabak sunumu eğitimi alan kontrol grubunun tabak sunumu becerileri karşılaştırılmıştır. Nitel desende ise, deney grubuna uygulanan ÜYZ destekli tabak sunumu eğitimi sürecine ilişkin görüşleri ortaya koymak amacıyla durum çalışması deseni kullanılmış ve veriler yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2024–2025 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde bir vakıf üniversitesinin Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü'nde öğrenim gören 29 şef adayı oluşturmuştur. Katılımcılar, Fields ve Bisschoff (2014) tarafından geliştirilen yaratıcılık testine göre belirlenen yaratıcılık düzeylerine göre homojen biçimde 15 kişilik deney ve 14 kişilik kontrol grubuna atanmıştır. Uygulama süreci, toplam 3 hafta sürmüştür. Veri toplama sürecinde deney ve kontrol grubundaki tüm katılımcıların tabaklarını değerlendirmek amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen Tabak Sunumu Değerlendirme Rubriği kullanılmış olup, deney grubundaki şef adaylarının deneyimlerini incelemek amacıyla ise yine araştırmacılar tarafından geliştirilen Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde, grupların tabak sunumu rubriğinden elde edilen puanları bağımsız grup t-testi ile karşılaştırılmış olup nitel veriler ise içerik analizi ile incelenmiş ve doğrudan alıntılarla desteklenmiştir. Araştırma sonucunda, ÜYZ destekli eğitim alan deney grubunun tabak sunumu becerilerinin, kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde geliştiği belirlenmiştir. Ayrıca nitel bulgular, nicel verileri destekler nitelikte olup, katılımcıların ÜYZ teknolojisinin yaratıcı düşünme, görsel tasarım ve kompozisyon geliştirme süreçlerine katkı sağladığını göstermiştir. Bu bağlamda, gastronomi eğitiminde ÜYZ teknolojilerinin, şef adaylarının hem teknik hem de estetik düzeyde beceri kazanmalarına katkı sağlayan yenilikçi bir araç olarak kullanılabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma, yaratıcı ve estetik tabak sunumu becerilerinin kazandırılmasında üretken yapay zeka teknolojilerinin öğretim materyali olarak kullanımına yönelik yeni uygulamaların tasarlanmasına ışık tutabilir. Ayrıca çalışmadan elde edilen bulgular restoran sektöründe tabak sunumu süreçlerinin daha estetik ve standartlaştırılabilir biçimde yapılandırılmasına katkı sağlayabilir. Gelecek araştırmalarda, farklı yapay zeka araçlarının karşılaştırmalı olarak incelendiği deneysel tasarımlar ve uzun vadeli etkilerin değerlendirildiği çalışmalar önerilmektedir.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to examine the impact of Generative Artificial Intelligence (GenAI) tools used in culinary education on the food plating skills of chef candidates and to explore their experiences during this process in depth. A mixed methods research design was adopted, and both quantitative and qualitative data were collected. In the quantitative component, a posttest-only control group quasi-experimental design was utilized. In this context, the food plating performances of the experimental group, who received GenAI-supported plating training, and the control group, who received traditional plating training, were compared. In the qualitative component, a case study design was used to reveal the experiences of the experimental group regarding the GenAI-supported food plating training, and data were collected through semi-structured interviews. The study group consisted of 29 chef candidates enrolled in the Gastronomy and Culinary Arts Department of a foundation university during the 2024–2025 spring semester. Based on the Creativity Test developed by Fields and Bisschoff (2014), participants were homogeneously assigned to the experimental group (n=15) and the control group (n=14) according to their creativity levels. The instructional process lasted for a total of three weeks. During data collection, the Food Plating Evaluation Rubric developed by the researcher was used to assess the food plating skills of all participants, while the Semi-Structured Interview Form, also developed by the researcher, was used to examine the experiences of the experimental group. The scores obtained from the rubric were analyzed using independent samples t-test, and the qualitative data were analyzed through content analysis, supported by direct quotations. The results revealed that the food plating skills of the experimental group, who received GenAI-supported plating training, improved significantly compared to those of the control group. Furthermore, the qualitative findings supported the quantitative data, indicating that participants perceived GenAI tools as enhancing their creative thinking, visual design, and composition development processes. Consequently, it was determined that GenAI technologies can be used as innovative tools in culinary education to develop the technical, design, and creative competencies of chef candidates. This research provides guidance for the development of new instructional practices that integrate GenAI technologies into the teaching of creative and aesthetic food plating skills. The findings of this study may also help improve the aesthetic quality and standardization of food plating practices in the restaurant industry. Future studies are recommended to conduct comparative experimental designs involving different GenAI tools and to evaluate their long-term effects.
Benzer Tezler
- Beyaz perdenin mutfaklara yansıması: Gastronomi ve mutfak sanatları öğrencilerinin sinematik ilham kaynakları
The reflection of the silver screen on kitchens: Cinematic sources of inspiration for gastronomy and culinary arts students
EGE EYLÜL ŞAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıBahçeşehir ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP TACER CABA
- Sanal gerçeklik uygulamalarının gastronomi eğitiminde kullanılmasına ilişkin deneysel bir çalışma
An experimental study on the use of virtual reality applications in gastronomy education
KAĞAN ÜNÜR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERDAR SÜNNETÇİOĞLU
- Bilinçli farkındalık temelli yeme farkındalığı egzersizi ve duyusal analiz eğitiminin gastronomi öğrencilerinde uygulama dersi öğrenim kalıcılığına etkisi
The effect of the mindfulness-based mindful eating exercise and sensory analysis training on the permanence of the practice lesson learning for gastronomy students
AYŞE GÜLNİHAL KAHRAMAN
Doktora
Türkçe
2025
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıBalıkesir ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DÜRİYE BOZOK
- Lisans düzeyinde gastronomi eğitimi ve bu bölümlerde görev yapan akademik personelin analizi
Gastronomy education at the undergraduate level and analysis of academic staff working in these departments
ESRA AYCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimBalıkesir ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞİMAL YAKUT AYMANKUY
- Türkiye'de gastronomi eğitiminin mevcut durumu, sorunları ve çözüm önerileri
Current situation, problems and solution proposals of gastronomy education in Turkey
RECEP TAYYİP ÜNÜVAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE FERHAN NİZAMLIOĞLU