Almancadan Türkçeye çevrilen felsefi eserler (1923-2024): Nicel veriye dayalı kapsamlı bir değerlendirme
Philosophical works translated from German into Turkish (1923-2024): A comprehensive evaluation based on quantitative data
- Tez No: 966052
- Danışmanlar: PROF. DR. NİLGİN TANIŞ POLAT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mütercim-Tercümanlık, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çeviribilim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 241
Özet
Felsefi metinlerin farklı kültürlere aktarımı, yalnızca dilsel bir çeviri süreci değil; aynı zamanda kavramsal ve düşünsel yapıların yeniden üretimini içeren çok katmanlı bir kültürel etkileşim alanıdır. Türkiye'de felsefi düşüncenin evrimi, büyük ölçüde bu tür çeviri hareketleri aracılığıyla şekillenmiş; özellikle Batı felsefesinin temel metinleri, entelektüel modernleşmenin taşıyıcı unsurlarından biri olmuştur. Almanca kaynaklı eserlerin Türkçeye kazandırılması, Türkiye'nin kültürel ve akademik gelişimi üzerinde derin etkiler yaratmış; felsefi söylemin çeşitlenmesine ve kavramsal altyapının zenginleşmesine katkı sağlamıştır. Bu bağlamda gerçekleştirilen çalışmada, 1923-2024 yılları arasında Almancadan Türkçeye çevrilen felsefi eserler nicel veriler ışığında sistematik olarak incelenmiş; dönemsel eğilimler ve kurumsal yönelimler nitel bir çözümleme ile değerlendirilmiştir. Çalışmanın kuramsal çerçevesi, çeviri faaliyetlerini kültürel dizge içerisindeki işlevleri üzerinden açıklayan Çoğuldizge Kuramı'na dayandırılmış; çeviri etkinliklerinin yalnızca dil transferi değil, kültürel yeniden üretim süreci olduğu vurgulanmıştır. Çalışmada betimsel istatistiklere dayalı nicel araştırma yöntemi benimsenmiştir. Oluşturulan katalog çevrilen eserlerin yazar, çevirmen, yayınevi, yayın yılı ve felsefenin alt alanı bilgilerine göre sistematik biçimde sınıflandırılmasıyla yapılandırılmıştır. Veriler, frekans ve yüzde dağılımları temelinde analiz edilmiş, elde edilen bulgular grafiksel gösterimler aracılığıyla görselleştirilerek yorumlanmıştır. Bulgulara göre, incelenen dönemde toplam 966 felsefi eser Almancadan Türkçeye çevrilmiştir. 1930'lu ve 1940'lı yıllarda çeviri faaliyetlerinin devlet destekli kurumların öncülüğünde yoğunlaşmış, 1960'lı yıllarda akademik çevrelerin etkisiyle ivme kazanmış ve 1980 sonrası özel yayınevlerinin devreye girmesiyle çeşitlenerek yayılmıştır. Sonuç olarak, Almancadan Türkçeye yapılan felsefi çeviriler, Türkiye'nin entelektüel modernleşme sürecinde kurucu bir rol oynamıştır. Yeni kavramların ve düşünce biçimlerinin oluşumuna zemin hazırlayan bu süreç, nicel ve nitel veriler ışığında sistematik olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışma, söz konusu değerlendirmeyle hem çeviri tarihi hem de düşünce tarihi literatürüne özgün bir katkı sunmayı amaçlamaktadır.
Özet (Çeviri)
The transmission of philosophical texts to different cultures is not only a linguistic translation process, but also a multi-layered field of cultural interaction involving the reproduction of conceptual and intellectual structures. The evolution of philosophical thought in Turkey has been shaped to a great extent through such translation movements; especially the basic texts of Western philosophy have been one of the carrier elements of intellectual modernisation. The translation of German-language works into Turkish had a profound impact on Turkey's cultural and academic development and contributed to the diversification of philosophical discourse and the enrichment of the conceptual infrastructure. In this study, philosophical works translated from German into Turkish between 1923 and 2024 are systematically analysed in the light of quantitative data; periodical trends and institutional tendencies are evaluated through a qualitative analysis. The theoretical framework of the study is based on the Multilanguage Theory, which explains translation activities through their functions in the cultural system; it is emphasised that translation activities are not only language transfer but also a process of cultural reproduction. The study adopted a quantitative research method based on descriptive statistics. The catalogue was structured by systematically classifying the translated works according to author, translator, publishing house, year of publication and subfield of philosophy. The data were analysed on the basis of frequency and percentage distributions, and the findings were visualised and interpreted through graphical representations. According to the findings, a total of 966 philosophical works were translated from German into Turkish during the period analysed. In the 1930s and 1940s, translation activities intensified under the leadership of state-sponsored institutions, gained momentum in the 1960s with the influence of academic circles, and diversified and spread after 1980 with the entry of private publishing houses. In conclusion, philosophical translations from German into Turkish played a founding role in Turkey's intellectual modernisation process. This process, which paved the way for the formation of new concepts and ways of thinking, has been systematically evaluated in the light of quantitative and qualitative data. This study aims to make an original contribution to the literature on both the history of translation and the history of thought.
Benzer Tezler
- Almanca teknik metinlerin Türkçeye çevirisinde ortaya çıkan çeviri güçlükleri ile teknik çevirinin çeviri eğitimindeki yeri ve önemi
Schwierigkeiten beider übersetzung technischer texte aus dem deutschen ins Türkische und die rolle und bedeuting der technischen übersetzungin der übersetzerausbildung
FİLİZ AKSÖZ
Doktora
Türkçe
2005
Alman Dili ve EdebiyatıMersin ÜniversitesiAlman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. VURAL ÜLKÜ
- Übersetzung als eine kulturelle konstruktion: Zur Türkischen kanon- und nationenbildung anhand der übersetzungszeitschrift tercüme (1940-1966)
Kültür yapılanması olarak çeviri: Tercüme dergisi (1940-1966) bağlamında Türk kanon ve uluslaşma oluşumu
BURCU ERENOĞLU
Yüksek Lisans
Almanca
2019
Mütercim-TercümanlıkEge ÜniversitesiAlmanca Mütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FARUK YÜCEL
- Die analyse der übersetzungsstrategien von werbeslogans vom Deutschen ins Türkische
Almanca'dan Türkçe'ye çevirilen reklam sloganlarının stratejilerinin incelenmesi
ESRA ULUDAĞ EKİCİM
Yüksek Lisans
Almanca
2019
Mütercim-TercümanlıkAnadolu ÜniversitesiAlmanca Mütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÜMİT KAPTI
- Comparison of privacy between German and Turkish adolescents and its outcome on parent-child-relationship and depressive symptoms
Ergenlik çağındaki Alman ve Türk ergenlerin mahremiyetlerinin ve bunun ebeveyn-çocuk ilişkileri ile depresif belirtiler üzerindeki sonuçlarının karşılaştırılması
MAXI GUELAY
- Eine ubersetzungskritische untersuchung am beispiel derl zwei romane von Yaşar Kemal Binboğalar Efsanesi (Das Lied der Tausend Stiere) und Teneke(Anatolischer Reis)
Başlık çevirisi yok
YÜKSEL ERSAN
Yüksek Lisans
Almanca
1993
Alman Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. BATTAL İNANDI
