Büyük Selçuklu Devletinde adalet telakkisi ve işleyişi
The concept of justice and its functionality in the Great Seljuq State
- Tez No: 667285
- Danışmanlar: PROF. DR. SÜLEYMAN ÖZBEK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 576
Özet
Büyük Selçuklularda en büyük yetki ve otorite sahibi olarak sultan; devlet teşkilâtını oluşturan saray, hükûmet ve ordu olmak üzere üç müessesenin başında bulunduğu gibi, bu müesseselerle beraber devletin dört temel dayanağından birisi olan adalet teşkilâtının da başı olarak en yüksek hâkim durumundaydı. Büyük Selçuklu sultanları; en büyük yargıç sıfatıyla uhdelerinde bulunan yargı yetkisini, geniş bir ülkede tüm adlî fonksiyonu bizzat yerine getirmelerine imkân olmadığından, kendi adına yargı yetki ve görevlerini yerine getirecek kimselere devretmişlerdir. Hükümdardan başlamak üzere, adlî kolluk kuvvetlerine kadar geniş bir yelpazede çeşitli adalet uygulamalarıyla adalet mekanizması işliyordu. Bu tez çalışması altı bölümden müteşekkildir. Birinci bölümde; Büyük Selçuklu Devleti adalet teşkilâtının menşei hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde; Selçuklu kültür çevresinde adalet mefhumu ve adalet telakkisi konusu ele alınmıştır. Üçüncü bölümden itibaren hükümdardan başlamak üzere, adaletin işleyişinde rol oynayan kişi ve kurumlar ayrı ayrı incelenmiştir. İlk olarak bu üçüncü bölümde, Büyük Selçuklu sultanlarının yargısal-cezaî yetki ve sorumluluklarına temas edilmiştir. Dördüncü bölümde, sultanın mutlak vekili sıfatını haiz bulunan vezirin geniş yargısal-cezaî yetki ve sorumlulukları belirtilmiştir. Beşinci bölümde, adalet teşkilâtının başlıca kurumu olan kadılık müessesesi ve adalet teşkilâtının başlıca görevlileri olan kadı'l-kudat ve kadılar mufassal bir şekilde ele alınmıştır. Altıncı ve son bölümde ise Selçuklu taşrasının idaresinde siyasî, idarî, askerî, malî ve içtimaî çeşitli görev ve faaliyetleri yerine getiren, bu arada adlî salâhiyetleri de bulunan üst düzey devlet görevlilerinden vali, şahne, amîd, reis, muhtesib, iktâ sahipleri ve bunların nâibleri, yardımcı memurları ile ases, nakîb, pâsbân, hares, rukebâ gibi alt rütbeli gece ve gündüz bekçilerinin; ayrıca hâcib, emîr-i dâd, emîr-i hares, sâhibü'ş-şurta ve seyyidlerin nakîbi olarak yine üst düzey devlet görevlilerinin yargısal-cezaî görev, yetki ve sorumlulukları ele alınmıştır. Böylece Büyük Selçuklu Devletinde adalet telakkisi, adalet teşkilâtı, adaletin sağlanmasına yönelik uygulamalar ve adaletin işleyişinde rol oynayan kişi ve kurumlar bütün yönleriyle ayrıntılı bir şekilde incelenmeye ve açıklanmaya gayret edilmiştir. Kaynakçada gösterilen geniş bir literatür dâhilindeki ana kaynakların taranması ve telif ve tetkik eserlerin incelenmesi neticesinde elde edilen bilgileri, nakletmekten ziyade, derin bir tahlile ve tenkide tâbi tutmaya özen gösterilmiştir. Bir derleme çalışma olmaktan ya da şu ana kadar yapılan araştırmalarla tekrara düşmekten kaçınmaya çalışılarak; orijinal bir çalışma ortaya koymak hedeflenmiştir.
Özet (Çeviri)
In the Great Seljuqs, as the possessor of the greatest authority and power, the sultan was the head of three institutions: The palace, the government and the army, which constituted the state organization, as well as the highest judge as the head of the judicial organization, which was one of the four basic foundations of the state. As the greatest judge, the sultans of the Great Seljuqs transferred the jurisdiction authority which was under their responsibility to those who would fulfill their judicial powers and duties on their behalf, since it was not possible for the sultans to perform all judicial functions in a large country. The justice mechanism functioned with a wide range of justice practices, starting from the head of state who had the greatest judicial power, to the judicial law enforcement. This thesis study consists of six chapters. The first chapter covers the judicial organization of the Great Seljuq State. In the second chapter, the term and the concept of justice of the Seljuq cultural environments were discussed. As of the third chapter, starting from the ruler, individuals and institutions that played a role in the functioning of justice were separately discussed. First of all, in this third chapter, the judicial-penal powers and duties of the Great Seljuq sultans were mentioned. In the fourth chapter, the broad judicial-penal powers and duties of the vizier, who was the absolute deputy of the sultan, were discussed. In the fifth chapter, the institution of the qadi, which was the basic institution of the judicial organization, and the qadi al-qudats and the qadis, who are the main officials of the judicial organization was discussed in detail. In the sixth and last chapter, judicial-penal powers and duties of the governor, shihna, amid, ra'is, muhtasib, mukta, who fulfilled various political, administrative, military, financial and social duties and activities in the Seljuq provincial administration, and their deputies and their assistant officers, and low-ranking day and night watchman such as asas, naqib, pasban, haras, rukaba, and top government officials such as hadjib, amir dad, amir haras, sahib al-shurta and naqib al-ashraf were discussed. Thus, it is endeavoured to examine and explain all aspects of the concept of justice, the judicial organization, the practices for implementing justice and the individuals and institutions that played a role in the functioning of justice in the Great Seljuq State. The data obtained analyzing primary sources and examining the secondary sources which are in the bibliography, were tried to subject to a deep analysis and criticism rather than just transferring them. By trying to avoid making a compilation or repeating the other studies done so far, it is aimed to create an original study.
Benzer Tezler
- Türk-İslam dönemi siyasetnamelerinin modern liderlik yaklaşımları bağlamında karşılaştırılması
Comparison of Turkish-Islamic period policies in the context of modern leadership approaches
YASİN ÇİFTÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Kamu YönetimiKaramanoğlu Mehmetbey ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ YILDIRIM
- Siyasetname'nin eğitim bağlamında incelenmesi
Analyzing Siyasetname in the context of educational leadership
ESRA ÖZKILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve Öğretimİbn Haldun ÜniversitesiEğitim Kurumları İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET GÖÇEN
- Cumhuriyet Döneminde Muş ve Diyarbakır'da mele kurumu ve evrimi
Mele society in Muş and Diyarbakır on Republic Period
SEÇİL BOZKURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Siyasal Bilimlerİstanbul Bilgi ÜniversitesiKültürel İncelemeler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYHAN AKTAR
- Büyük Selçuklu Veziri Nizamü'l-Mülk'ün devlet yönetimindeki rolü: Devlete güven-şeffaflık ve hesap verebilirlik açısından incelenmesi
The state of the Great Seljuk Vizier Nizamü'l-Mülk role in governance: Trust in government transparency and accountability analyzed from the point of view of sustainability
AHMET CANALP
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Kamu YönetimiSivas Cumhuriyet ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RACİ KILAVUZ
- Siyasetname'deki bilgilerin Selçuklu devrindeki olaylar ile karşılaştırılması
A Contrast: The information in the Siyasetname with occasions of Seljuks period
HALDUN EROĞLU