Project selection problem in R&D center by using fucom, Mairca & Knapsack algorithm
Fucom, Mairca & Sırt Çantası algoritmasını kullanarak bir ar-ge merkezinde proje seçim problemi
- Tez No: 878666
- Danışmanlar: PROF. DR. FERHAN ÇEBİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Endüstri ve Endüstri Mühendisliği, Mühendislik Bilimleri, Industrial and Industrial Engineering, Engineering Sciences
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İşletme Mühendisliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 119
Özet
Şirketler varlıklarını sürdürebilmek için gün içinde birçok karar verme problemi ile karşılaşırlar. Alınan doğru kararlar şirketlerin varlığını karlı bir şekilde sürdürmesini sağlarken, yanlış kararlar şirketleri olumsuz yönde etkilemektedir ve varlığını tehdit etmektedir. Bu nedenle şirketler yatırım kararlarını alırken birden fazla kriteri göz önünde bulundurarak, kısa ve uzun vadeli birçok stratejik plan oluşturmaktadır. Şirketler insan, ekipman ve finansal açıdan birçok kaynağa sahiptir, ancak kaynakları sınırsız olmadığı için stratejik planlarını uygulama aşamasında dikkatli davranmak zorundadır. Bu çalışmada amaç işletmelerin çeşitli projelerini değerlendirme ve seçme de birbiriyle çelişen çok sayıda kriteri dikkate alarak karar verme süreçlerine destek olmak üzere bütünleşik kantitatif bir yaklaşım geliştirmektir. Sunulan yaklaşım tüm Ar-Ge merkezlerini dikkate alarak oluşturulmuştur. Ürün geliştirme ve genel proje seçim problemleri Ar-Ge merkezi projelerinden ayrılmıştır. Bunun sebebi Ar-Ge merkezi projelerinin bir çok eksik dataya sahip olması, karmaşık bir yapıya sahip olması ve ürün geliştirmek dışında bir çok aktiviteyi göz önüne almasıdır. Ar-Ge merkezlerinde maliyet azaltma çalışmaları, ürün geliştirme aktiviteleri, prototip ürün denemeleri, inovasyon çalışmaları gibi birçok aktivite bir arada yürütülmektedir. Çalışmada bu aktivitelerin hepsini kapsayacak şekilde bir yaklaşım önerilmektedir. Önerilen yaklaşım üç aşamadan oluşmaktadır. İlk aşama da projelerin değerlendirilmesinde kullanılacak kriterlerin ve ağırlıklarının belirlenmesi, ikinci aşama da projelerin belirlenen kriterlere göre değerlendirilmesi ve ağırlıklarının belirlenmesi, üçüncü aşamada ise işletmenin çeşitli kısıtlarını dikkate alarak yatırım yapılacak projelerin seçilmesidir. Önerilen model bir gerçek hayat problemi üzerinde uygulanmıştır. Bu amaçla dayanıklı tüketim malları üreten bir firmanın Ar-Ge merkezinin projelerinin seçimi gerçekleştirilmiştir. Öncelikle proje seçimi ile ilgili literatür taraması yapılarak, literatürde en çok kullanılan metotlar incelenmiştir. Bu kapsamda çok kriterli karar verme metotlarının öncelikli olarak kullanıldığı belirlenmiştir. İkincil olarak matematiksel modeller en fazla kullanılan ve etkili sonuçlar veren metotlardır. Ayrıca bu metotların birbirleri ile birlikte kullanılmasının daha doğru sonuçlar verdiği literatürde belirtilmiştir. Bu kapsam da metotların birbirlerine göre karşılaştırmaları incelenerek uygun modeller belirlenmiştir. Bu modeller ışığında Ar-Ge merkezlerinin kullanabileceği, bulundukları dinamik ortamı göz önünde bulunduran kriterler tanımlanmıştır. Kriterler hem şirketteki uzmanların görüşleri hem de literatür dikkate alınarak hiyerarşik bir yapı oluşturarak belirlenmiştir. Literatür taraması sadece Ar-Ge merkezlerinde yapılan çalışmaları ve kriterleri dikkate alarak belirlenmiştir. Uzmanlar literatür taramasından elde edilen kriterler ile şirketin stratejik olarak önceliklendirdikleri çalışmalara istinaden kriterler önermiştir. Bu kapsam da dört tane ana kriter ve bu kriterlerin alt kriterleri oluşturularak toplamda dokuz tane kriter göz önünde bulundurulmuştur. Dört ana kriter şunlardır: ekonomik, kurumsal, teknolojik ve stratejik. Ekonomik kriterler seçilecek projenin maliyeti ve getirdiği faydayı göz önünde bulunduran kriterlerdir. Şirketlerin projelerden elde edeceği faydayı hesaplarken her bir alternatif için yatırım getirisi hesabı kullanılmıştır. Çalışmada hesabın nasıl yapıldığı ekler kısmında ayrıca belirtilmiştir. Kurumsal kriterler alternatif projelerin katkılarını Ar&Ge merkezi faaliyetleri açısından değerlendirir. Şirket içinde yürütülen çalışmalarda durdurucu bir etkisi olup olmadığı, ürün geliştirme projelerine olan etkisi ve faaliyetlerin gerçekleşen zamanları üzerindeki etkisini inceler. Bu kapsamda alternatiflerin hem ürün projelerine olarak etkisi, hem de şirket içinde gerçekleşen faaliyetlere olan etkisi incelenmek istenmiştir. Teknolojik kriteri şirkete teknolojik ve inovasyon açısından seçilecek projenin etkisini ve çalışan kişilere yani insan kaynağına pozitif anlamda olan katkısını araştırır. Stratejik kriteri ise seçilecek projenin şirketin stratejisiyle ne derece uyumlu olduğu ile ilgilenir. Şirketlerin öncelikleri, uzun veya kısa vadede oluşturdukları stratejiler şirkete özgüdür. Bulundukları ortamdaki rekabete, çevresel koşullara veya şirketin büyümek istediği alana göre değişebilir. Şirket stratejileri şirketin geleceğiyle ilgili birçok bilgi içermesi sebebiyle çalışmada gizli tutulmuştur. Ancak uygulama aşamasında uzmanlar stratejiye hakim oldukları için değerlendirmeye alınmıştır. Ayrıca Ar-Ge merkezleri yaptıkları çalışmalar sonucunda teşvik elde ederler. Stratejik kriteri altında alternatif projelerin teşvik kapsamında değerlendirilme durumları da araştırılır. Çalışmanın ilk aşamasında kriterlerin ağırlıklarını belirlemek için çok kriterli karar verme yaklaşım metotlarından biri olan“Tam Tutarlılık Yöntemi (FUCOM)”kullanılmıştır. Metodun öznel yargılara önem vermesi, diğer metotlar ile karşılaştırıldığında az sayıda karşılaştırma yapması ve kriter karşılaştırmaları sırasında tutarlılığı dikkate alması, bu metodu uygulamadaki başlıca sebeplerdir. Ayrıca değerlendirme sırasında farklı ölçüm metotlarıyla da uygulanabildiği için esnek bir yapıya sahiptir. Kriterlerin önemleri belirlenirken tek uzmanın görüşlerine yer vermeyerek beş uzman ile birlikte çalışılmıştır. Uzmanların seçimi sırasında konudan bağımsız uzmanlar çalışmanın sonucunda olumsuz sapmalar yaratacağı için konu ile ilgili kişilerin desteği alınmıştır. Kriterleri belirleme aşamasında uzmanlar bir araya toplanarak çalışmanın amacı ve literatürde bulunan bulgular anlatılmıştır. Kriterler belirlendikten sonra, kriterlerin değerlendirme aşamasında ise uzmanların değerlendirmeleri ayrı ayrı, yüz yüze bir şekilde gerçekleştirilmiştir. Uzmanların cevapları birbirleri ile paylaşılmamıştır. Uzmanların değerlendirme esnasında kesin değerler ile değerlendirme yaparken, dilsel değişkenlere de başvurdukları fark edilmiştir. Kompleksitenin ve belirsizliği yüksek olduğu ortamlarda, kesin değerler ile tanımlamalar yapmak oldukça zordur ve bu durum bulanık mantık ile ifade edilir. Bulanık mantık keskin değerlerin kullanılamadığı, klasik mantıkta olduğu gibi önermelerin net bir şekilde ifade edilemediği durumlarda ortaya çıkar. Uzmanların kriterleri değerlendirirken dilsel değişkenlere de yer vermesi sebebiyle kriter ağırlıkları“Bulanık Tam Tutarlılık Yöntemi”ile de değerlendirilmiştir. Çalışma sonunda“Tam Tutarlılık Yöntemi”ve“Bulanık Tam Tutarlılık Yöntemi”sonuçları arasında kriterlerin önem dereceleri yani ağırlıkları ve sıralamaları arasında tutarsızlıklar mevcuttur ancak dikkate değer bir farklılık bulunamamıştır. Sonraki aşamada bir diğer çok kriterli karar verme yöntemi olan“Multi Atributive Ideal-Real Comparative Analysis”yöntemi kullanılarak alternatiflerin seçim sıralaması oluşturulmuştur. Alternatifler değerlendirilirken“Tam Tutarlılık Yöntemi”ile belirlenen kriterlerin ağırlıkları temel alınmıştır. Öncelikle alternatifler bu kriterlere göre uzmanlar tarafından değerlendirilerek başlangıç matrisi oluşturulmuştur. Sonrasında ideal ve gerçek değerlendirme matrisleri oluşturularak değerler arasındaki farklar incelenmiştir. İdeal değerlere en yakın olan projeler, yani ideal değerler ile gerçek değerler arasındaki farkların en az olduğu projeler öncelikli projeler olarak seçilmiştir. Bu yöntem literatürde çok fazla alternatifin olduğu problemlerde kullanılması, alternatif sayısından bağımsız olarak tutarlı sonuçlar vermesi, anlaşılması kolay bir yöntem olması ve farklı kriter ölçütleri ile istikrarlı sonuçlar verdiği için tercih edilmiştir. Çalışma kapsamında 17 tane proje değerlendirilmiştir. Çalışmanın son aşamasında çeşitli kısıt ve amaçlar altında sırt çantası modeli oluşturularak alternatif projeler arasından şirket için optimum olan projeler seçilmeye çalışılmıştır. İki tür sırt çantası modeli incelenmiştir:“0-1 Sırt Çantası Modeli”ve“Sınırsız Sırt Çantası Modeli”. Bu aşamada üç tane senaryo oluşturulmuştur. Senaryolarda projelere ağırlıklar atanmıştır. Ağırlıklar Multi Atributive Ideal-Real Comparative Analysis (MAIRCA) yöntemi ile elde edilen projelerin sıralanmasına istinaden atanmıştır. Öncelikli olarak seçilen projeye en yüksek ağırlık değeri atanırken, en az önceliğe sahip olan projeye en düşük ağırlık değeri atanmıştır. Böylece senaryolar oluşturulurken“Tam Tutarlılık Yöntemi”ve“Multi Atributive Ideal-Real Comparative Analysis”modelinden elde edilen sonuçlar da göz önünde bulundurulmuştur. Çalışma kapsamında proje seçimi üzerine bir çalışma yapıldığı için aynı projeye birden fazla kez yatırım yapmak uygun değildir. Bu sebeple tüm senaryolarda 0-1 sırt çantası algoritması kullanılmıştır. İlk senaryoda sınırlı bütçe ve teşvik alan projelerin seçilmesi ile ilgili kısıtlar senaryoya eklenmiştir. İkinci senaryo da günümüz koşulları göz önünde bulundurularak bütçe kesintisi senaryosu uygulanmıştır. Bu kapsamda şirketlerin dinamik ve değişken ortamlara ayak uydurabilmesi için hızlı kararlar verebileceği bir model sunulmak istenmiştir. Sınırlı bütçe altında en fazla faydayı elde edecek şekilde projeler seçilmiştir. Üçüncü senaryo da ise bütçe kısıtı, teşvik alan projelerin seçimi ve ek olarak projelerin bağlılığı ile ilgili kısıt eklenerek projeler seçilmiştir. Proje bağlılığı ile ilgili kısıtlar oluşturulurken“Multi Atributive Ideal-Real Comparative Analysis”metodundan elde edilen proje sıralamaları dikkate alınmıştır. Üç farklı senaryo sonucunda farklı projeler en fazla faydayı elde edecek şekilde seçilmiştir. Çalışma proje seçimi dışında çeşitli amaçlarıda da kapsayacak şekilde incelenmiştir. İlk olarak Ar-Ge merkezleri açısından literatür taraması yapılarak kriterler seçilmeye çalışılmıştır. İkinci olarak“Tam Tutarlılık Yöntemi”ve“Bulanık Tam Tutarlılık Yöntemi”arasındaki farklar incelenerek sonuçlar karşılaştırılmıştır. Bu kısımda keskin değerler yani klasik mantık ile yapılan önermeler ve bulanık değerler yani bulanık mantık ile yapılan işlemler ve iki mantık arasındaki sonuçların karşılaştırması gösterilmiştir. Üçüncü olarak literatür de yeni metotlar olarak bilinen metotlar kullanılarak literatüre katkı sağlanmak istenmiştir. Metotların diğer metotlara göre olan üstünlükleri ayrıca incelenerek sunulmuştur. Çalışma sonucunda proje seçim problemleri kantitatif ve bilimsel yöntemlerle sunulmuştur. Bilimsel yöntemler kullanılırken yöntemlerin tutarlılıkları ve esnekliğine özellikle dikkat edilmiştir. Değişken koşullar altında şirketlerin hızlıca karar alabilmesi, bu kararları alırken bilimsel metotlar kullanarak faydalı çıktılar elde edebilmesi oldukça önemlidir. Bunu sağlamak amacıyla modeller farklı senaryolar altında ayrıca değerlendirilmiştir. Çok kriterli karar verme metotları ve matematiksel modeller bir arada kullanılarak çözüm yönteminde bir kombinasyon oluşturulmuştur. Çalışma sonucunda elde edilen bulgular tüm Ar-Ge merkezleri için rekabet avantajını elde etmek, değişken çevre koşullarında hızlı bir şekilde pozisyon alabilmek ve karmaşık karar verme süreçlerini geliştirmek için bir kılavuz olabilir.
Özet (Çeviri)
Companies encounter numerous decision-making problems throughout the day to sustain their existence. Making correct decisions enables companies to sustain their existence profitably, while incorrect decisions negatively affect companies and threaten their existence. Therefore, companies must consider many criteria when making investment decisions. The purpose of this study is to develop an integrated quantitative approach to support decision-making processes by considering numerous conflicting criteria in evaluating and selecting various projects of businesses. The proposed approach consists of three stages. The first stage involves determining the criteria and weights to be used in the evaluation of projects, the second stage involves evaluating the projects according to the identified criteria and determining their weights, and the third stage involves selecting the projects to be invested in, taking into account various constraints of the business. The proposed model has been applied for the selection of R&D center projects that producing durable consumer goods. The criteria were determined by creating a hierarchical structure, taking into account opinions of experts in the company and the literature. In this context, four main criteria and their sub-criteria were considered, totalling nine criteria. The four main criteria are: economic, institutional, technological and strategic. In the first stage of the study, the Full Consistency Method (FUCOM), one of the Multi-Criteria Decision-Making model approaches, was used to determine the weights of the criteria. The main reasons for the application of this method are its emphasis on subjective judgments, a small number of comparisons, and consideration of consistency analysis during criterion comparisons. In determining the importance of the criteria, five experts were consulted. Since experts also considered linguistic variables when evaluating criteria, the weights of the criteria were also evaluated with the Fuzzy FUCOM. The aim of using Fuzzy FUCOM is also make comparisons of results obtained with two methods. At the end of the study, no significant difference was observed between the results of the Full Consistency Method and the Fuzzy Full Consistency Method. In the next stage, Multi-Attributive Ideal-Real Comparative Analysis (MAIRCA) method was used to create a ranking of alternatives. This method was preferred because it is used in problems with a large number of alternatives in the literature, and in this study, there were 17 alternative projects. As a result of the study, investment alternatives were ranked. In the final stage of the study, knapsack algorithm was created under various constraints and objectives to select the optimal projects for the company. The findings obtained serve as a guide for all R&D centers to achieve competitive advantage and improve complex decision-making processes.
Benzer Tezler
- A Practical R&D project selection methodology for Turkish armed forces
Türk Silahlı Kuvvetleri için pratik bir AR-GE proje seçim methodolojisi
YILDIRAY ATLI
Yüksek Lisans
İngilizce
2000
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolYeditepe ÜniversitesiSistem Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. KUDRET YURTSEVEN
- Uzaktan veri aktarma ve işleme sistemi
Long range data transfer and data processing system
SERKAN GÜLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Elektrik ve Elektronik MühendisliğiEskişehir Osmangazi ÜniversitesiElektrik ve Elektronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN HÜSEYİN ERKAYA
- Projelerdeki mümkün farklı iş birliklerinin Ar-Ge/inovasyon çalışmalarına etkisinin oyun teorisi analiziyle belirlenmesi
Examining the effects of collaboration in R&D/innovation projects via game theory analysis
SEMA NUR ALTUĞ
- A numerical simulation study of the pressure behavior of a vertical well in a dry gas reservoir
Kuru bir gaz rezervuarlarındaki dik bir kuyunun basınç davranışının sayısal simülasyon çalışması
CİHAN ALAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2012
Petrol ve Doğal Gaz Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiPetrol ve Doğal Gaz Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ONUR
YRD. DOÇ. DR. Ö. İNANÇ TÜREYEN
- 600 MWe gücünde PWR tipi bir nükleer reaktör kalp öndizayn analizi
Başlık çevirisi yok
FARZAD REZAEİ BASHARAT