Sosyal bilgiler dersinde yenilikçi düşünme becerisinin öğretimine yönelik bir eylem araştırması
An action research study on teaching innovative thinking skills in social studies classes
- Tez No: 968752
- Danışmanlar: DOÇ. DR. TEVFİK PALAZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 562
Özet
Günümüz eğitim sisteminde öğrencilerin yalnızca bilgiyi alması değil, bu bilgiyi eleştirel bir perspektifle değerlendirip yenilikçi çözümler üretebilmesi önem kazanmaktadır. Bu bağlamda araştırmanın amacı, üst düzey düşünme becerilerinden biri olan yenilikçi düşünme becerisinin sosyal bilgiler dersinde öğretimini geliştirmek ve bu süreçte kullanılacak yöntem ve tekniklerin etkililiğini incelemektir. Araştırma, eleştirel kuram temelinde nitel araştırma yöntemlerinden eylem araştırması, eylem araştırması modellerinden ise iş birlikli eylem araştırmasına uygun olarak yürütülmüştür. Araştırmada Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı'nda yer alan“Bilim, Teknoloji ve Toplum”ile“Üretim, Dağıtım ve Tüketim”öğrenme alanlarının 6. sınıf düzeyindeki kazanımları incelenmiştir. Her bir kazanım için yenilikçi düşünme becerisini geliştirebilecek uygun yöntem ve teknikler analiz edilmiş ve kazanımların içeriğine uygun özgün etkinlikler tasarlanmıştır. Etkinliklerin tasarlanması sürecinde öğrencilerin hem ilgili kazanımlara ulaşması hem de yenilikçi düşünme becerisinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Araştırmanın çalışma grubu, amaçlı örneklem yöntemlerinden kolay ulaşılabilir durum örneklemesine göre belirlenmiştir. Araştırmanın eylem aşaması, Ankara Çankaya'daki bir devlet okulunda öğrenim gören 25 altıncı sınıf öğrencisiyle 14 haftalık bir süreçte gerçekleştirilmiştir. Eylem sürecinin ilk 10 haftasında etkinlikler uygulanmış, son 4 haftasında ise tasarım süreci gerçekleştirilmiştir. Araştırmadan elde edilen veriler; gözlem formları, öğrenci çalışma yaprakları, öğrenci günlükleri, araştırmacı günlükleri, araştırmacı–öğretmen günlükleri, Aras (2020) tarafından geliştirilen Ortaokul Öğrencilerine Yönelik Yenilikçi Düşünme Ölçeği, araştırmacı tarafından geliştirilen Yenilikçi Düşünme Becerisi Dereceli Puanlama Anahtarı (YDP-DPA) ve yarı yapılandırılmış veli görüşme formları aracılığıyla toplanmıştır. Toplanan verilerin analizinde çoklu veri analiz yöntemleri kullanılmıştır. Öğrencilerin yenilikçi düşünme ölçeğinden elde edilen veriler ilişkili örneklemler için t-testi ile analiz edilirken, çalışma yapraklarından elde edilen veriler yenilikçi düşünme becerisi dereceli puanlama anahtarı kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmada öğrenci günlüklerinin analizi için Word Art programı aracılığıyla kelime bulutları oluşturulmuş ve veriler görselleştirilmiştir. Uygulayıcı-araştırmacı gözlem formları ve veli görüşmeleri içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Yenilikçi düşünme becerisi dereceli puanlama anahtarı ile yapılan analizler, öğrencilerin hayal kurma, özgünlük, sorun çözme, fayda, sıra dışı bağlantılar kurma ve görsellik alt boyutlarında gelişim gösterdiğini ortaya koymuştur. Veli görüşmeleri, uygulamaların öğrencilerin özgüven, yeni fikir üretme ve sorumluluk bilinci kazandırmada etkili olduğunu ve derslere yönelik motivasyonlarını artırdığını göstermiştir. Araştırmada eylem uygulaması öncesi ve etkinlikler sonunda yapılan ilişkili örneklemler için t-testi sonuçlarında ise anlamlı düzeyde bir farklılığın ortaya çıkmadığı tespit edilmiştir. Araştırmanın tek bir okul ve sınıf düzeyinde yürütülmüş olması temel sınırlılığını oluşturmakla birlikte bulgular, sosyal bilgiler dersinde yenilikçi düşünme becerisinin geliştirilmesine yönelik tasarlanan etkinliklerin genel olarak olumlu etkiler gösterdiğini ortaya koymuştur. Araştırma sonuçları doğrultusunda normal öğretim yöntemlerin dışında daha etkili ve yenilikçi olduğu düşünülen yöntem ve tekniklerle tasarlanan etkinliklerin, sosyal bilgiler dersinde hedeflenen beceri gelişimini sağladığı ve öğrencileri daha fazla aktifleştirdiği görülmüştür. Özellikle yapay zekâ, metaverse, sanal gerçeklik ve dron gibi dijital teknolojilerin ayırt edici özelliklerinden faydalanılması, öğrencilerin yenilikçi ve özgün fikirler geliştirmelerine önemli katkılar sağlamıştır. Bu doğrultuda Sosyal Bilgiler Öğretim Dersi Programı'nda çağdaş teknolojik gelişmelere yönelik kazanımların artırılması ve mevcut kazanımların teknoloji odaklı yenilikçi yaklaşımlarla zenginleştirilmesi önerilmektedir. Ayrıca araştırmada uygulanan etkinliklerin ve kullanılan yöntem-tekniklerin, eğitim literatürüne katkı sağlayabileceği ve benzer araştırmalar için yol gösterici olabileceği düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
In today's education system it is important for students not only to acquire knowledge but also to evaluate this knowledge from a critical perspective and generate innovative solutions. In this context, the aim of the research is to improve the teaching of innovative thinking skills, one of the higher-order thinking skills, in social studies lessons and to examine the effectiveness of the methods and techniques used in this process. The research was conducted based on critical theory, using action research as a qualitative research method and collaborative action research as an action research model. The study examined the 6th grade learning outcomes of the“Science, Technology, and Society”and“Production, Distribution, and Consumption”learning areas included in the Social Studies Course Curriculum. Appropriate methods and techniques that could develop innovative thinking skills were analyzed for each learning outcome, and original activities suitable for the content of the learning outcomes were designed. In the process of designing the activities the aim was for students to both achieve the relevant learning outcomes and develop innovative thinking skills. The study group for the research was determined according to the convenience sampling method, which is one of the purposive sampling methods. The action phase of the research was carried out over a 14-week period with 25 sixth-grade students attending a public school in Çankaya, Ankara. Activities were implemented during the first 10 weeks of the action process, and the design process was carried out during the last 4 weeks. Data obtained from the research were collected through observation forms, student worksheets, student diaries, researcher diaries, researcher-teacher diaries, the Innovative Thinking Scale for Middle School Students developed by Aras (2020), the Innovative Thinking Skill Graded Scoring Key (YDP-DPA) developed by the researcher, and semi-structured parent interview forms. Multiple data analysis methods were used to analyze the collected data. The data obtained from the students innovative thinking scale were analyzed using the t-test for related samples, while the data obtained from the worksheets were analyzed using the innovative thinking skill graded scoring key. In the study word clouds were created using the Word Art program for the analysis of student diaries, and the data were visualized. The practitioner-researcher observation forms and parent interviews were analyzed using content analysis methods. Analyses conducted using the innovative thinking skills rating scale revealed that students showed development in the sub-dimensions of imagination, originality, problem solving, usefulness, making unusual connections, and visuality. Parent interviews showed that the applications were effective in building students self-confidence, generating new ideas, and developing a sense of responsibility, and that they increased their motivation towards lessons. The t-test results for the related samples taken before the action application and at the end of the activities revealed no significant difference. Although the study's fundamental limitation was that it was conducted at a single school and class level, the findings revealed that the activities designed to develop innovative thinking skills in social studies lessons generally had positive effects. In line with the research results, it was observed that activities designed with methods and techniques considered more effective and innovative than normal teaching methods provided the targeted skill development in social studies lessons and made students more active. In particular, taking advantage of the distinctive features of digital technologies such as artificial intelligence, metaverse, virtual reality, and drones has made significant contributions to students' development of innovative and original ideas. In this regard, it is recommended that the Social Studies Teaching Course Program increase the gains related to contemporary technological developments and enrich the existing gains with technology-focused innovative approaches. Furthermore, it is believed that the activities implemented and the methods and techniques used in the research can contribute to the educational literature and serve as a guide for similar studies.
Benzer Tezler
- Sosyal bilgiler dersinde argümantasyon temelli öğretimin öğrencilerin bilimsel değerlere ve yenilikçi düşünme eğilimlerine etkisi
The effect of argumentation-based instruction i̇n social studies on student's scientific values and innovative thinking tendencies
ALPER TOPÇULAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimAydın Adnan Menderes ÜniversitesiSosyal Bilgiler ve Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MAVİ AKKAYA YILMAZ
- Sosyal bilgiler dersinde galeri yürüyüşü ve jigsaw II'nin kullanımı: Çeşitli değişkenler açısından incelenmesi
The use of gallery walk and jigsaw II in social studies course: An investigation in terms of various variables
OSMAN DİLEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimAtatürk ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. UFUK ŞİMŞEK
- Dijital bir otantik öğrenme ortamının sosyal bilgiler dersinde öğrenmeye etkisinin incelenmesi
Examining the impact of a digital authentic learning environment on learning in social studies education
ÖZLEM USLU
Doktora
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimErzincan Binali Yıldırım ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDEM YAVUZ
- Girişimcilik becerisi kazandırmada öğretim materyali geliştirme ve kullanılabilecek öğretim yöntem ve tekniklerini belirleme hakkında sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri (Bursa ili örneği)
Social Sciences Teachers' Views on Developing Teaching Materials for Entrepreneurship Skills and Identifying Methods and Techniques to be Used (The case of Bursa city)
YAHYA ŞENTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimBursa Uludağ ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilgiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER DÜZBAKAR
- Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler derslerinde düşünme ve yaşam becerilerinin eğilimleri: Nitel meta sentez çalışması
Trends of thinking and life skills in Life Studies and Social Studies lessons: A study of qualitative meta synthesis
DERYA BEKİROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Eğitim ve Öğretimİstanbul Üniversitesi-CerrahpaşaTemel Eğitim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NUR ÜTKÜR GÜLLÜHAN