Geri Dön

Theorizing creativity in İstanbul's local electronic music scenes

İstanbul'un yerel elektronik müzik sahnelerinde yaratıcılığı kuramsallaştırmak

PDF İndir

  1. Tez No: 910879
  2. Yazar: SU ODABAŞ
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. EMİNE ŞİRİN ÖZGÜN TANIR
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Müzik, Music
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: İngilizce
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Müzik Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Müzik Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 265

Özet

Elektronik müzik kültürleri, 1990'lardan bu yana dünyanın genelinde sosyal olarak deneyimlenen önemli fenomenlerdir. Önceki dönemlerde elektronik müzik kültürleri bulunsa da söz konusu kültürlerin küresel ölçekte daha görünür olmaya başladığı dönemi işaret etmek için 1990'lar kullanılmıştır. Türkiye ve İstanbul özelinde, bu kültürlerin ilk yerel örnekleri, 1990'ların başından itibaren, Beyoğlu merkezde olmak üzere ortaya çıkan yeni nesil eğlence mekanları ve oluşturdukları ağlar olarak gösterilebilir. Bu araştırmanın odak noktasını belirlemek için, Will Straw'ın akademik alanda gelişimine katkıda bulunduğu“sahne”(scene) kavramı temel alınmıştır. Bu kavram, elektronik müzik etrafında birleşen akışkan toplumsal formları kapsamlı ve araştırmaya uygun şekilde ele aldığı için kullanılmıştır. Bu yüksek lisans tezi, İstanbul'un bass, deneysel, queer ve tekno sahnelerine odaklanarak, İstanbul'un yerel elektronik müzik sahnelerinde yaratıcılık kavramını kuramsallaştırmayı amaçlamaktadır. Yaratıcılığın kuramsallaştırılması, sahneleri ve çok yönlü bileşenlerini analiz etmek için bir çerçeve sağlamaktadır. Oluşturulan çerçeve, sosyokültürel ve müzikal boyutları ile İstanbul'un yerel elektronik müzik sahnelerini inceleyerek konuya bütüncül bir bakış açısı getirmeyi hedeflemiştir. Her hafta değişik boyutlarda onlarca elektronik müzik etkinliğinin gerçekleştiği İstanbul'da, elektronik müzik çevresinde toplanan akışkan katılımcılar, günümüzdeki kentsel kültürün önemli parçalarıdır. Kuramsallaştırmanın yanı sıra, tez ile birlikte oluşturulan arşiv girişimi, İstanbul'un yaşayan kentsel kültürlerinden olan elektronik müzik ekosisteminin katılımcılarını ve bileşenlerini kayıt altına almayı hedeflemiştir. Bu tez için oluşturulan kuramsal etnomüzikolojik çerçeve, İstanbul'un yerel elektronik müzik sahnelerini sosyokültürel ve müzikal boyutlarıyla incelemek üzere oluşturulmuştur. Sosyokültürel boyut içerisinde, İstanbul'un müzikle ilgili gece hayatına kronolojik bir bakışa, günlük akışları düzenleyen politikalara ve düzenlemelere değinildikten sonra İstanbul'un yerel elektronik müzik sahnelerinin katılımcılarının, mekanlarının ve oluşumlarının incelemelerine yer verilmektedir. İstanbul'un gece hayatına kronolojik bakış kısmında on yıllara göre ayrım yapılarak dönemlere yer verilmiştir. Bu dönemler kendilerine özgü sosyal, politik ve ekonomik olaylarla birbirlerinden ayrışmaktadır. Gece hayatının akışını düzenleyen politikalar özelinde, derinlemesine görüşmelerde bahsedilen temalar, dönemin gazete haberleriyle desteklenerek aktarılmıştır. Sosyokültürel boyut olarak nitelendirdiğimiz bu kısmın, İstanbul gece hayatı ve bunun düzenlenmesi ile ilgili bölümleri, pandemi öncesinde İstanbul'daki müzik sektörü çalışanları ile derinlemesine görüşmeler ile gerçekleştirilmiş, yayınlanmamış bir saha çalışması baz alınarak oluşturulmuştur. İstanbul'un yerel sahneleri ile ilgili olan bölümler, araştırmacının uzun süreli katılımı ve gerçekleştirdiği güncel saha araştırması kapsamında toparlanan bilgilerle hazırlanmıştır. Müzikal boyut kısmında, İstanbul'un yerel elektronik müzik sahnelerinden örneklere ve temsili vakalara dayanarak, yaratıcılık farklı yönlerden kuramsallaştırılmıştır. Bu çalışma, müzik pratiklerini müzik teknolojileri, üretim ve performans olarak kategorize ederken, yaratıcılığı sosyal etkileşim ve kentsel dinamikler temelli bir bakış açısı ile ele alır. Müzik teknolojileri, üretim ve performans pratiklerinin temelini oluştururken, bu teknolojilere ulaşabilme koşulu ekonomik erişilebilirlik kriteri baz alınarak belirlenmektedir. Bu teknolojilere erişimde oluşan sınırlar, İstanbul özelinde, katılımcıların çeşitli iş birlikleri ve ağlar kurmasına, korsan (crack) kültürünün ve açık-erişim (open-access) kültürünün farklı şekillerde etkili olmasına neden olur. Müzik üretimini kuramsallaştırma amacıyla araştırma, yaratıcılığın bir mekân ile nasıl bağdaştığını, müziğin içerisinde bulunan bir yere ait ses temsilleri ve duygusal manzaralar aracılığıyla kurulan ilişkiye odaklanmaktadır. İstanbul'un yerel prodüktörleri çevrelerini saha kayıtları, kültüre özgü sesler ve popüler kültür referansları gibi sonik unsurlar aracılığıyla yansıtmaktadır. Prodüktörler, distorsiyon ve poliritmik yapılar gibi gelişmiş üretim teknikleriyle karmaşık duygusal manzaralar yaratarak bir mekân duygusu oluşturur. Performans alanında, İstanbul'un sosyal ve ekonomik koşulları, İstanbul'daki mekanları birebir etkileyerek performans pratiklerine yön vermektedir. İstanbul'da pandemi sonrası dönemde gözle görülür biçimde azalan mekân sayısı, etkinliklerin lisanslı olmayan mekanlarda yapılması, sahneler arası etkinlik ve mekanların ortak kullanılması ve performans türlerinin dönüştürülmesi gibi yaratıcı adaptasyonlara alan açmaktadır. Bahsedilen adaptasyonlar, yerel sahnelerin sürdürülmesine yardımcı olmakta ve bu alandaki gelişimi teşvik etmektedir. Bu kapsamlı yaklaşım, etnomüzikolojik bir çerçeve oluşturarak, İstanbul'un elektronik müzik sahnelerindeki yaratıcılığı incelemeyi hedeflemiştir. Bu yüksek lisans tezi, araştırmacının 2014-2024 yılları arasındaki on senelik deneyimi baz alınarak saha araştırması odaklı gerçekleştirilmiş olup, Geertz'in (1973) ortaya koyduğu bütüncül bir araştırma amacı taşıyan etic (dışarıdan) ve emic (içeriden) perspektifleri birleştirme hedefini gözetmiştir. Katılımcı-gözlem, prodüksiyon analizi, yerel müzik üreticileriyle yarı-yönlendirilmiş derinlemesine görüşmeler, yeni çıkan müziklerin ve etkinliklerin 2022-2024 yılları arası düzenli takibi ve geçmiş saha deneyimlerinden beslenen bu çalışma, sahne ve yaratıcılık kavramlarını İstanbul bağlamında incelemek için çoklu ve disiplinler arası yöntemler kullanmıştır. On yıllık bir süreç içerisinde bazen sıradan bir katılımcı bazen de bir araştırmacı konumunda etkinliklerde yer alarak, bu sahnelerde üretilen işleri takip ederek, bu sahneler ile çeşitli bağlantıları olan katılımcılarla iletişim kurarak, saha hakkında içeriden bilgiyi sağlayan asıl metot katılımcı-gözlem olmuştur. İstanbul'un bass, deneysel, queer ve tekno sahnelerini temsilen seçilen dokuz yerel prodüktör ile gerçekleştirilen yarı-yönlendirilmiş derinlemesine görüşme, İstanbul odaklı güncel müzik pratiklerinin, sahnelerin temsilcilerinin deneyimlerine dayanarak belirlenmesini sağlamıştır. Belirtilen sahneler çevresinde üretilen müzikleri analiz etmek için prodüksiyon analizi kullanılmıştır. Bu analiz sırasında araştırmacının bu araştırma doğrultusunda oluşturduğu transkripsiyon teknikleri kullanılarak, alışıldık kriterler olan ölçü ve ses elementlerinin tanımlanmasının yanı sıra, müziğin mekân ve duygusal manzaralar ile ilişkilenmesi gibi konseptleri de okuyucuya aktarabileceği bir alan oluşturulmuştur. Oluşturulan bu analiz sistemi ile üretilen müzikleri ve içerdikleri yaratıcılık kavramını hem müzikal hem de sosyal olarak tartışmak hedeflenmiştir. İstanbul'un geniş bir kapsama sahip yerel elektronik müzik kültürlerini araştırılabilir bir kapsama oturtmak için, bu araştırma özelinde Beyoğlu ve Kadıköy ilçelerinde bulunan dört etkinlik mekânı (Şahika, Arkaoda, Echoes, Karga) ile araştırma kapsamı sınırlandırılmıştır. Bu araştırma kapsamında 2022-2024 yılları arasında fiziksel ve online mecralarda düzenli şekilde takip edilen bu mekanlarda gerçekleşen etkinlikler ve yer alan müzisyenler odak olarak belirlenmiştir. Oluşturulan sınırlamalar doğrultusunda, bu araştırmanın parçası olduğu geniş ekosistemin limitli bir kısmını tartıştığı ve analiz ettiği belirtilmelidir. Tezin içerisinde yer alan ve sosyokültürel boyut ile başlayan arşiv çalışması, İstanbul'un yaşayan kentsel kültürlerinden biri olan yerel elektronik müzik kültürlerinin kayda alınması hedefiyle oluşturulmuştur. İstanbul'da bulunan yerel elektronik müzik kültürleri, Türkiye'nin hızla değişebilen sosyal ve ekonomik iklimi dolayısıyla, kolaylıkla hassas ve savunmasız durumlara maruz kalabilmektedir. Türkiye'de yaşanan olaylarda ilk sekteye uğrayan alanın kültür-sanat sektörü olmasının da bunda bir payı vardır. Bu arşiv çalışması içerisinde, bu kültürlerin katılımcılarının ve bileşenlerinin internet üzerindeki çeşitli sayfalarına yönlendirmeler yapılarak, okuyucu için bir veri tabanı yaratmak hedeflenmiştir. Araştırmacının bu çalışma süresince çeşitli dönemlerden katılımcılarla yaptığı görüşmelerde keşfettiği üzere, İstanbul'un değişken gece hayatı ve müzikal dünyası, çoğu durumda o dönemin katılımcılarının paylaştıkları ortak anılar ve eylemlerle sınırlı olduğu için, bu kültürlerin yeni jenerasyonlara aktarımı konusunda herhangi bir yatırım bulunmamaktadır. Bu durum, bahsedilen kültürlerin sürdürülebilirliği ve bu alandaki gelişmeler için çeşitli engeller oluşturmaktadır. Bu arşiv çalışması, kentsel dönüşüm, pandemi ve ekonomik krizler gibi ani gelişmelere karşı savunmasız durumda olan İstanbul'un elektronik müzik ekosistemi için sürdürülebilirliğe katkıda bulunmayı hedeflemiştir. Sonuç olarak, bu tez İstanbul'un yerel elektronik müzik sahnelerindeki yaratıcılık kavramını kuramsallaştırarak, sosyokültürel ve müzikal boyutların tamamlayıcı olduğunu gözeterek, bütüncül bir perspektif ile konuyu ele almayı amaçlamıştır. Müzikal boyut tarafında müzik teknolojileri, üretim ve performans pratikleri üzerine inşa edilen analiz; yalnızca bireysel yaratıcılık yaklaşımlarını değil, sahne bağlamında kolektif olarak ortaya çıkan sosyal ilişkilenmeleri de incelemiştir. Bu araştırma yerel sahnelerdeki yaratıcı süreçlerin, müzik teknolojilerine erişim ve bunlar üzerinden oluşan iş birlikleri, müzik üretimindeki bireysel yaklaşımlar ile harmanlanan kolektif etkileşimler gibi çeşitli faktörlerle şekillendiğini ortaya koymuştur. Sahne kavramını odak noktası olarak ele alan bu çalışma, elektronik müzik prodüktörlerinin çevresel sesler, saha kayıtları, kültüre özgü ses elementleri ve popüler kültür referansları ile ilişkilenme biçimlerini analiz ederek; mekân, ses ve duygusal manzara arasındaki bağlantıları açığa çıkarmıştır. Araştırmacının Sosyoloji ve İletişim disiplinleriyle oluşturduğu arka planını, yüksek lisansta tanıştığı Etnomüzikoloji disiplini ile sentezleme hedefiyle yola çıkan bu araştırma, İstanbul'un elektronik müzik ekosistemi üzerine sınırlandırılmış bir perspektiften bütüncül bir bakış sunmayı hedeflemektedir. Bahsi geçen sınırlandırılmış perspektif ise araştırmacının uzun süreli saha çalışmasının odaklarıyla şekillendirilmiştir. Bütüncül bir yaklaşım oluşturma hedefiyle kurulan etnomüzikolojik çerçeve, sosyokültürel ve müzikal boyutlara eşit olarak odaklanma prensibini esas almıştır. Bu araştırma gelecekte yapılacak İstanbul odaklı elektronik müzik çalışmaları için temel bir kaynak olmayı ve metodolojik bir çerçeve sunmayı amaçlamaktadır. Sahne odaklı müzik araştırmalarından beslenerek oluşan bu çalışma, uluslararası elektronik müzik literatürüne İstanbul'dan bir perspektif eklemek açısından da önem taşımaktadır. Bu çalışma, gelecek araştırmacılara elektronik müziği belirli yerellikler veya sahneler odağında keşfetmeleri için ilham vermeyi ve elektronik müzik kültürlerinin yaşayan kültürel miraslar olarak tanınmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

Özet (Çeviri)

Electronic music cultures are cultural phenomenon experienced since the 1990s in fluid communal forms around the world. The concept of“scene”cluster these fluid communal forms in a comprehensive and researchable way. This master thesis aims to theorize the concept of creativity within Istanbul's local electronic music scenes, focusing on bass, experimental, queer, and techno scenes. The theorization of creativity provides a framework to analyze the scenes and its multiple facets, alongside the archival attempt formed in this thesis to record the participants of these living urban cultures in the scope of Istanbul. The study combines etic (outsider) and emic (insider) perspectives that have formed over the long-term participation of the researcher in the field from 2014 to 2024. Via nourishing from previous field experiences that consisted of participant observation, production analysis, semi-directed interviews with local producers, and tracking of new releases and events, this study employed multiple methods to delve into the concept of creativity in its aspects. The ethnomusicological framework split into two to examine Istanbul's local electronic music scenes in its sociocultural and musical dimensions. The sociocultural dimension provides a chronological overview of Istanbul's musical nightlife, policies and regulations that organize the daily flows based on a previous fieldwork focused on Istanbul's music business professionals, and detailed examinations of key participants, venues, and scenes of Istanbul's local electronic music circuit based on long-term participance in the field. The musical dimension explores the theorizing of creativity in different aspects based on instances and representative cases from Istanbul's local electronic music scenes. The study explores creativity through social interaction and urban dynamics while categorizing musical practices into music technologies, production, and performance. Music technologies are foundational for production and performance, with affordability being a critical indicator. Limited access to these technologies fosters creative and communal efforts that can be theorized through affiliations of the participants with collaboration/networking, crack culture, and open-access culture. For theorizing music production, the research focused on how creativity is linked with the place via a locality's sonic representations and emotional landscapes. Istanbul's musicians reflect their environment through sonic elements like field recordings, culturally specific sounds, and popular culture references. Producers create complex emotional landscapes with advanced production techniques, such as distortion and polyrhythmic structures, that form a sense of place. Istanbul's social and economic conditions influence performance practices. The decreasing number of venues has led to creative adaptations, including having events at non-licensed spaces, using events/venues between scenes, and transforming performance types. These adaptations help sustain local scenes and foster continuous evolution. This comprehensive approach provided an ethnomusicological framework for understanding creativity in Istanbul's electronic music scenes. This research aims to serve as a primary study for future work on Istanbul's electronic music ecosystem.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    725367

    Collective identification of entrepreneurial opportunities

    Girişimci fırsatlarının toplu tanımlanması

    KHWJA M FARHAD SEDDIQI

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2022

    İşletmeOndokuz Mayıs Üniversitesi

    Girişimcilik ve Yenilikçilik (Disiplinlerarası) Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. KÜRŞAT DEMİRYÜREK

  2. Tez No

    286546

    Gelenek dışı edebiyatı kuramsallaştırmak: Bir postmodern roman formu ve geç kapitalist kültürün bir yansıması olarak kült edebiyat

    Theorizing non-canonical literature: Cult literature as a postmodern genre and a reflection of late capitalist culture

    MURAT GÖÇ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2011

    Amerikan Kültürü ve EdebiyatıEge Üniversitesi

    Amerikan Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ATİLLA SİLKÜ

  3. Tez No

    250480

    Theorizing authoritarian party structures: The case of Turkey

    Otoriter parti yapılarını kuramlaştırmak: Türkiye örneği

    PELİN AYAN

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2009

    Siyasal Bilimlerİhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi

    Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. ZEKİ SARIGİL

  4. Tez No

    881777

    Theorizing the environmental study in drama: Ecofeminist study of Cirish Karnad's The Fire and The Rain and Henrik Ibsen's An Enemy of the People

    Tiyatroda çevreci çalışmanın kuramsallaştırılması: Cırısh Karnad'ın Ateş ve Yağmur ve Henrık Ibsen'in Bir Halk Düşmanı oyunlarının ekofeminist incelemesi

    RAHMAH SALAH HASAN AL GBURI

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2024

    İngiliz Dili ve Edebiyatıİstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi

    İngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ADNAN BARIŞ AĞIR

  5. Tez No

    321080

    Theorizing trust in the economic field in the era of neoliberalism: The perspectives of entrepreneurs in Mardin

    Neoliberalizm döneminde güveni ekonomik alanda teorileştirme: Mardin'deki girişimcilerin perspektifinden

    ZEHRA NURDAN ATALAY GÜNEŞ

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2012

    EkonomiOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Sosyoloji Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. SİBEL KALAYCIOĞLU

Geri Dön